Βία, βία, βία (II)

Ας προσπαθήσουμε σήμερα να βρούμε βιβλία από τη βιβλιοθήκη μας που θα μας δώσουν μια δυνατότητα ερμηνείας και εξήγησης των βίαιων φαινομένων στην σύγχρονη κοινωνία. Θα μας βοηθήσουν οι επιστήμες της ψυχολογίας, της κοινωνιολογίας, της βιολογίας και της παιδαγωγικής. Καλά ξεμπερδέματα…

Περί βίας / Hannah Arendt, Αθήνα, εκδ. Aλεξάνδρεια, 2000, 186σ. ; 21εκ.  

Γραμμένο το 1968, με αφορμή τη φοιτητική εξέγερση στο πανεπιστήμιο Κολούμπια, το κλασικό αυτό δοκίμιο αποδεικνύεται επίκαιρο σε μια εποχή που, διαψεύδοντας την επαγγελία της οικουμενικής ειρήνης και συμφιλίωσης, χαρακτηρίζεται από την αφανή μεταλλαγή των μορφών κυριαρχίας και των τεχνολογιών μαζικής καταστροφής και από την αναζωπύρωση εστιών στρατιωτικής βίας και τρομοκρατίας σε όλο τον πλανήτη.

Μια παρουσίαση του βιβλίου από τον Η. Μαγκλίνη στην εφ. Καθημερινή

Ο πίθηκος μέσα μας : τα καλύτερα και τα χειρότερα της ανθρώπινης φύσης / Frans de Waal, Αθήνα : Αιώρα , 2007, 367σ. ; 21εκ.   

Μια συναρπαστική και γεμάτη εκπλήξεις εξερεύνηση της ανθρώπινης φύσης μέσα από τη συμπεριφορά του πλησιέστερου συγγενή μας.

Δεν είναι μυστικό ότι οι άνθρωποι και οι πίθηκοι μοιράζονται πολλά χαρακτηριστικά.
Οι επιστήμονες μας λένε ότι έχουμε έναν κοινό πρόγονο, οπότε είναι φυσικό να μοιάζουμε. Βέβαια, τα κοινά αυτά χαρακτηριστικά μας δεν είναι πάντοτε κολακευτικά: ο χιμπατζής, για παράδειγμα, μπορεί να γίνει μοχθηρός και ιδιοτελής όσο κάθε άνθρωπος.

Η κοινή κληρονομιά των ανώτερων θηλαστικών, όμως, περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από την προδιάθεσή μας για βία. Στο βιβλίο “Ο πίθηκος μέσα μας” ο Frans De Waal, διεθνώς αναγνωρισμένος ειδικός στην κοινωνική συμπεριφορά των πιθήκων, παρουσιάζει την προκλητική ιδέα ότι τα πιο ευγενή μας χαρακτηριστικά -η γενναιοδωρία, η καλοσύνη, ο αλτρουισμός- είναι κι αυτά μέρος της φύσης μας όσο και τα βασικά μας ένστικτα. Άλλωστε, μοιραζόμαστε αυτά τα χαρακτηριστικά με ένα άλλο ανώτερο θηλαστικό: τον λιγότερο γνωστό μπονόμπο. Γενετικά συγγενής με τον άνθρωπο όσο και ο χιμπατζής, ο μπονόμπο είναι ριζικά διαφορετικός από τον εξάδελφό του: ενώ οι χιμπατζήδες είναι επιθετικοί, οι μπονόμπο είναι ευγενικοί, φιλόστοργοι και ερωτικοί – επιδίδονται στο σεξ τόσο για ευχαρίστηση και για κοινωνικό δέσιμο, όσο και για αναπαραγωγή.

Με δεδομένο τον παραλληλισμό μεταξύ της σκληρότητας του χιμπατζή και της σκληρότητας του ανθρώπου, ο Frans De Waal αποδεινύει ότι ο φιλικός μπονόμπο προσφέρεται κι αυτός ως μοντέλο για τη μελέτη της εξελικτικής κληρονομιάς του ανθρώπου, καθιστώντας σαφές πως οι πιο ευγενείς μας ιδιότητες είναι βαθύτερα χαραγμένες στο DNA μας απ’ όσο πίστευαν μέχρι σήμερα πολλοί επιστήμονες.

 Η καρδιά του ανθρώπου : η δύναμή του γιά το καλό και το κακό / Erich Fromm, Αθήνα : Μπουκουμάνης, 1978, 184σ. ; 21εκ.  

(. . .) Στο βιβλίο αυτό θα προσπαθήσω να δείξω ότι οι μεγαλύτερες ανακαλύψεις του Φρόυντ, όπως η ανακάλυψη του οιδιπόδειου συμπλέγματος, του ναρκισσισμού και του ενστίκτου του θανάτου, χώλαιναν εξαιτίας των φιλοσοφικών του αντιλήψεων, και ότι, απελευθερωμένες από τις αντιλήψεις αυτές και ερμηνευμένες μέσα σ’ ένα νέο πλαίσιο αναφοράς, οι ανακαλύψεις του Φρόυντ αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη δύναμη και σημασία. Πιστεύω ότι εκείνο που θα επιτρέψει την καρποφόρα ανάπτυξη του έργου που θεμελίωσε ο Φρόυντ, είναι το ουμανιστικό πλαίσιο αναφοράς όπου συνδυάζονται αξιοθαύμαστα η πιο αυστηρή κριτική, ο χωρίς συμβιβασμός ρεαλισμός και η ορθολογική πίστη. (. . .) (ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)

• Σχετικά με το άρθρο