Η εργασία σήμερα

Πιο επίκαιρα από ποτέ στην αυγή του 21ου αιώνα τα ζητήματα της οργάνωσης της εργασίας, της ανεργίας, των εργασιακών δικαιωμάτων. Ενδεικτικά προτείνουμε από την συλλογή της Δημόσιας βιβλιοθήκης Βέροιας:

Πήτερ Φ. Ντράκερ, Μετακαπιταλιστική κοινωνία – Αθήνα: Gutenberg, 1996, 281σ.,21εκ.

Η εποχή μας μπορεί να παρομοιαστεί μ’ ένα τεντωμένο τόξο: η τροχιά του βέλους που σύντομα θα εκτοξευτεί είναι προδιαγεγραμμένη. Μένει μόνο να εκτιμηθεί ποιος ακριβώς θα είναι, ή πρέπει να είναι, ο στόχος. Ο συγγραφέας, με μια σπάνια διορατικότητα και όλη την απαραίτητη σκευή, γράφει ένα νέο είδος πρωθύστερης ιστορίας. Δεν προμαντεύει, όπως λέει και ο ίδιος, αλλά απλώς περιγράφει. Δε μελλοντολογεί, αλλ’ απευθύνει στον καθένα μας μια “πρόσκληση σε δράση εδώ και τώρα”. Η νέα κοινωνία που δημιουργείται σήμερα, μετά την πτώση του καπιταλισμού ως κυρίαρχης κοινωνικής πραγματικότητας και του μαρξισμού ως κυρίαρχης κοινωνικής ιδεολογίας, η ήδη παρούσα μετακαπιταλιστική κοινωνία, θα ‘ναι είτε η κοινωνία των γνώσεων, σύμφωνα με τις πλέον αισιόδοξες αναλύσεις, είτε κάτι άλλο… Γι’ αυτό και, πριν τη βιώσουμε, καλό είναι να έχουν τεθεί ήδη ορισμένες ερωτήσεις σε κείνους που θα κληθούν ούτως ή άλλως να τις απαντήσουν αύριο. Η ιστορία πια γράφεται γρηγορότερα από ποτέ. Κι ο κόσμος που έρχεται ίσως είναι ήδη μπροστά μας: σ’ ένα αυριανό τώρα. Και δεν θα περιμένει για πολύ.

Hannah Arendt, Η ανθρώπινη κατάσταση – Αθήνα: Γνώση, 1986, 438σ., 21εκ.

Η διάγνωση της “ανθρώπινης κατάστασης”, που επιχειρεί στο βιβλίο αυτό μια από τις πιο ευαίσθητες και εύστροφες παρατηρήτριες του αιώνα μας, προσπαθεί να κάνει κατανοητό τον χαρακτήρα των σημερινών βιομηχανικών κοινωνιών, φωτίζοντας παράλληλα τρεις θεμελιώδεις εκδηλώσεις της ανθρώπινης ύπαρξης γενικά: το μόχθο, την εργασία και την πράξη. Ως ιστορική αφετηρία χρησιμεύει η αντιπαράθεση της αρχαίας (και προπαντός της αρχαιοελληνικής) κοινωνίας, στην οποία αφιερώνονται εκτεταμένες αναλύσεις, με τις τεράστιες αλλαγές που συνεπέφερε η νεότερη επιστημονική και τεχνική επανάσταση, αλλάζοντας συνάμα ριζικά τις αρχαίες αντιλήψεις για τον ρόλο της εργασίας στην ανθρώπινη ζωή και για τις σχέσεις θεωρίας και πράξης. Τέλος συζητιούνται προβλήματα κεντρικά σε κάθε σύγχρονή μας ανθρωπολογία και κοινωνιολογία, όπως ο αυτοματισμός της παραγωγής και ο καταναλωτισμός.

Αλέξης  Ιωαννίδης, Ο αινιγματικός χρόνος της μισθωτής εργασίας – Αθήνα: Παπαζήσης, 2009, 227σ., 21εκ.

Ο χρόνος εργασίας αποκτάει και πάλι πρωταγωνιστικό ρόλο στην οικονομία και στη ζωή μας, αφού μετά από αιώνες μείωσης έχει αρχίσει να αυξάνει ξανά. Η αρνητική αυτή εξέλιξη αιφνιδιάζει κάποιες οικονομικές θεωρίες. Το βιβλίο αυτό συγκρίνει τις διαφορετικές θεωρίες για το χρόνο εργασίας και προτείνει μία νέα προσέγγιση που μπορεί να εξηγήσει τόσο τη μακροχρόνια μείωση όσο και την τάση αύξησής του. Ταυτόχρονα αποτελεί μία συγκριτική παρουσίαση της Μαρξιστικής και της νεοκλασικής προσέγγισης των Οικονομικών της Εργασίας.

Πωλ Λαφάργκ, Το δικαίωμα στην τεμπελιά – Αθήνα: Ελεύθερος Τύπος, 1981, 52σ., 21εκ. 

Να δουλεύουμε λιγότερες ώρες για να έχουμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο και ως εκ τούτου να είμαστε πιο ευτυχισμένοι. Αυτή είναι εν συντομία η ιδέα που παρουσίασε ο Λαφάργκ σ’ αυτό το σύντομο σύγγραμμα, ένα από τα πιο οξυδερκή και πιο διαδεδομένα της σοσιαλιστικής φιλολογίας. Προάγγελος της μείωσης του ωραρίου εργασίας, ο γαμπρός του Μαρξ υποστήριζε μια νέα ηθική της εργασίας, ξένη προς την πολιτισμική αλλοτρίωση και την οικονομική εκμετάλλευση.

 “Μια αλλόκοτη τρέλα διακατέχει τις εργατικές τάξεις των εθνών στα οποία βασιλεύει ο καπιταλιστικός πολιτισμός. Η τρέλα αυτή είναι ο έρωτας για τη δουλειά, το θανατηφόρο πάθος για τη δουλειά, που φτάνει μέχρι την εξάντληση των ζωτικών δυνάμεων του ατόμου και των απογόνων του.

Για να δοθεί δουλειά σε όλους τους ακαμάτηδες της τωρινής κοινωνίας, για να μπορέσει να αναπτυχθεί απεριόριστα ο βιομηχανικός εξοπλισμός, θα πρέπει η εργατική τάξη να αναπτύξει απεριόριστα τις καταναλωτικές της ικανότητες.

Αν η εργατική τάξη, ξεριζώνοντας από την καρδιά της το διεστραμμένο πάθος που την κυβερνά και διαστρεβλώνει τη φύση της, ύψωνε το ανάστημά της για να σφυρηλατήσει έναν ατσάλινο νόμο που θα απαγόρευε σε όλους να δουλεύουν περισσότερο από τρεις ώρες την ημέρα, η γη θα ένιωθε να γεννιέται πάνω της ένας καινούριος κόσμος…”

• Σχετικά με το άρθρο