Χριστουγεννιάτικα μαγειρέματα ΙΙΙ

Ολοκληρώνουμε την ενότητα δημοσιεύσεων για την μαγειρική των Χριστουγέννων και του Δωδεκαημέρου παρουσιάζοντας μερικά επίκαιρα βιβλία από την εξαιρετική σειρά βιβλίων “Εδεσματολόγιον”. Καλές γιορτές σε όλους, ειρήνη, αγάπη και υγεία.

Εδεσματολόγιον Χριστουγέννων : των αλησμόνητων πατρίδων : Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Πόντος, Καππαδοκία : έθιμα, παραδόσεις και αυθεντικές συνταγές μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής / ΄Εφη Γρηγοριάδου, Αθήνα : Σαββάλας, 2011

Όταν ακούς από παιδί για ης αλησμόνητες πατρίδες, όταν μεγαλώνοντας ακούς τη γιαγιά σου να σου μιλάει για τη Σμύρνη, την Πόλη, την Τραπεζούντα και ν’ αποδίδει σ’ όλα εκείνα τα μέρη όλα τα όμορφα και τα καλά του κόσμου, τότε η επιθυμία για ένα ταςίδι επιστροφής σε κείνα τα μέρη γίνεται προσωπικό χρέος απέναντι σ’ όσους γεννήθηκαν και έζησαν εκεί.

Ο προσφιλέστερος τόπος για τον καθένα μας είναι τα παιδικά μας χρόνια. Εκεί ταξιδεύουμε κάθε τόσο με όχημα τη νοσταλγία και τις αναμνήσεις. Και σ’ έναν τέτοιο νόστο τα Χριστούγεννα έχουν τα πρωτεία, γιατί είναι γιορτή που μαλακώνει τη λεηλασία των ψυχών, που ξαναγνέθει τα ξεφτίδια σε υφάδια.

Τα Χριστούγεννα δεν έχουν άλλωστε ηλικία, γιατί μέσα τους χωράνε οι ηλικίες όλες. Είναι γιορτή που σημαδεύει πρώτα απ’ όλα στο συναίσθημα. Είναι στη φύση τους ν’ αναδεύουν το θυμικό.

Πρόσφυγες απ’ όλη την Ελλάδα κατέθεσαν

 σ’ αυτό το βιβλίο φωνή και ψυχή, γυρίζοντας νοσταλγικά στις αλησμόνητες πατρίδες και ταυτόχρονα στην άλλη ακριβή πατρίδα, την κοινή για όλους, στην “υπερπατρίδα” της παιδικής ηλικίας. Τα Χριστούγεννα εκείνης της εποχής, σε ‘κείνα τα μέρη της Ανατολής, συμπύκνωναν μια φιλοσοφική κοσμοθεωρία που επέτρεπε την έκφραση των κοινωνικών πόθων.

Το βιβλίο αυτό για τους παλαιότερους θα αποτελέσει ενθύμιον των παιδικών τους χρόνων. Από τους νεότερους θα διαβαστεί σαν παραμύθι. Σαν την εικόνα μιας κοινωνίας που υπήρξε κάποτε, πολύ παλιά…

(από τον πρόλογο της συγγραφέως)

Εδεσματολόγιον Βλάχων : αυθεντικές συνταγές μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής : έθιμα και παραδόσεις των βλάχων / Εφη Γρηγοριάδου, Αθήνα : Κοχλίας, 2005

Βλάχοι. Γίγαντες των βουνών, εραστές του ανοιχτού ορίζοντα. Ταυτισμένοι σωματικά και ψυχικά με το περιβάλλον γύρω τους.
Άνθρωποι που είναι τόσο κοντά στις ρίζες μας και στο ματωμένο ελληνικό χώμα. Οι γνώσεις τους, αξίες ανεκτίμητες. Λόγια λιτά, σμιλεμένα άψογα με βαθύ αίσθημα που αναδίδει σοφία, τρυφερότητα και ευγένεια.
Οι Βλάχοι, με τα ατομικά τους γνωρίσματα, τη σημαντική ή ασήμαντη προσωπική τους ιστορία, το ήθος τους, τη συμπεριφορά τους και την ειλικρίνεια των συναισθημάτων τους, είναι ικανοί να μας μεταγγίσουν την ανέγγιχτη ομορφιά του κόσμου…
Μ’ αυτά τα γνωρίσματα, μ’ αυτές τις μνήμες, τις γεύσεις και τις μυρωδιές γεμίσαμε το “Εδεσματολόγιον Βλάχων”. Ένα ταξίδι στις παραδόσεις, τους μύθους, την ιστορία, τον πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμα και, φυσικά, τις γεύσεις αυτών των μοναδικών ανθρώπων.

Εδεσματολόγιον Μακεδονίας : αυθεντικές συνταγές μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής : έθιμα και παραδόσεις της μακεδονικής γης / Εφη Γρηγοριάδου, Αθήνα : Κοχλίας, 2004

Μακεδονία, ένα σημαντικό κομμάτι ελληνικής γης που γαλούχησε θρύλους και ήρωες, μύθους και πολιτισμούς. Ένα οδοιπορικό στις γεύσεις, τα έθιμα και τις παραδόσεις της Μακεδονικής γης επιχειρεί αυτό το βιβλίο που καταδύεται στην ψυχή της Μακεδονίας και ξεκινά ένα ταξίδι από τις πηγές των Τεμπών, περνάει από τα Γρεβενά, την Κοζάνη, τη Βέροια, τη Νάουσα και πάει βορειότερα. Καστοριά, Έδεσσα, Φλώρινα, Κιλκίς, Θεσσαλονίκη.
Παντού αναδύεται το κάλλος του πολιτισμού, οι μυρωδιές από τα υπέροχα φαγητά και γλυκά, η πνευματική ανάταση και η ιστορία των προγόνων μας. Το “Εδεσματολόγιον Μακεδονίας” είναι μια μικρή συνεισφορά στο εθνικό χρέος να διατηρήσουμε την ιστορική και πολιτισμική ταυτότητα.
Από τις πρώτες μορφές ζωής που ανακαλύφθηκαν στα χώματα της Μακεδονίας μέχρι τον Μέγα Αλέξανδρο, το Βυζάντιο και τους πρόσφυγες που ήρθαν από ξένους τόπους, η αρχή του βιβλίου επιχειρεί μια ιστορική και πολιτιστική διαδρομή. Και ακολουθούν οι γεύσεις: Σιρόν με μπασκιτάν και σκόρδο, βαρένικα με τυρί και κιμά, πιλάφι με κρόκο. Υπέροχες σούπες όπως μπορς, κρεατόσουπα και τραχανόσουπα. Κεφτεδάκια άρμη και σαρμάδες, χοιρινό με λιαστή ντομάτα και μπάτσο, τσομπλέκι, πάπια με πορτοκάλι, λαγός με κόκκινη σάλτσα και μανιτάρια. Σε κάθε νομό οι γεύσεις αλλάζουν, μεταλλάσσονται. Από τα κυρίως θεσπέσια πιάτα πάμε στα εδέσματα, τους μεζέδες. Σαλιγκάρια φούρνου, μάντζα και σπετσοφάι, παστουρμάς με αυγά. Πάσχα και Χριστούγεννα οι γεύσεις αλλάζουν, γίνονται πιο βαριές και μυρωδάτες. Εκπληκτικά αρτοποιήματα και πίτες συνεχίζουν την περιήγησή μας, μπομποτόπιτα, και πίτα με κιμά, μανιταρόπιτα και στριφτή, παραδοσιακή μπουγάτσα.
Φτάνοντας στα θαλασσινά θα δοκιμάσουμε εκτός των άλλων, φρικασέ με γαρίδες, σουπιές γιαχνί, μύδια αχνιστά, σολομό στο φούρνο, ενώ στη συνέχεια κατηφορίζουμε στα γλυκά.
Ρεβανί και τρίγωνα, ροξάκια και ασουρέ, σεκέρ παρέ, βεζίρ παρμάκ μάς μεθάνε με τις θεσπέσιες γεύσεις τους, ενώ τα γλυκά του κουταλιού όπως το τριαντάφυλλο, το κυδώνι, το σταφύλι, το καρπούζι και το φιρίκι μας ταξιδεύουν σε άλλες εποχές.
Τέλος τα χειροποίητα λικέρ θα μας ανεβάσουν τη διάθεση και θα κλείσουν την περιπλάνησή μας στον τόπο των αυθεντικών γεύσεων, των παραδόσεων και των εθίμων που πρέπει να κρατήσουμε και να μεταφέρουμε στις επόμενες γενιές.

Εδεσματολόγιον Πόντου : αυθεντικές συνταγές μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής : έθιμα και παραδόσεις ποντιακού ελληνισμού / Εφη Γρηγοριάδου, Αθήνα : Κοχλίας, 2004

To φαγητό είναι ένα ταξίδι. Ταξίδι στο χώρο, το χρόνο, τη γεύση, τους ήχους τα χρώματα. Μετά την περιήγησή μας στη Μικρά Ασία, επόμενος σταθμός ο Πόντος, η γη της επαγγελίας. Ταξιδέψαμε στους μακρινούς τόπους του Πόντου, στη Μαύρη Θάλασσα, στις ψυχές και τις συνήθειες των ανθρώπων, στα τραγούδια που γεννήθηκαν από πόνο και από χαρά, στις σχόλες και στην καθημερινότητα, στον τρόπο που έζησαν και αισθάνθηκαν τη φύση, στο τσουκάλι που έβραζε στη φωτιά και στις μεθυστικές μυρωδιές που αναδύονταν από το φούρνο, στην γλύκα του έρωτα για την κουζίνα, τη γεύση και τη ζωή. Μιντζίν για τη μυζήθρα, μαντζίρα το γιαούρτι, σιμισκόλαδον το ελαιόλαδο, κορκότα το αλεύρι, και όταν έκλεβαν τη νύφη γινόταν νυφέπαρμαν, ομματίαγμαν η βασκανία που συνήθως γινόταν από την κοδέσπαινα, την κυρία του σπιτιού, που μαζί με τις άλλες νοικοκυρές έφτιαχναν τα υπέροχα εδέσματα.
Ξεκινάμε από τη μυθολογία και την ιστορία του Πόντου, γνωρίζουμε την Τραπεζούντα και όλα όσα διαδραματίζονταν τα υπέροχα χρόνια πριν από την προσφυγιά, έρχεται ο σκληρός ξεριζωμός και ο λαμπρός πολιτισμός σκορπίζεται στις τέσσερις άκρες της γης. Η δομή της οικογένειας, τα τραγούδια, οι φορεσιές, η μουσική, τα ήθη και τα έθιμα, όλα εξετάζονται και αναλύονται στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Οι συνήθειες και οι εργασίες κάθε μήνα του έτους ήταν μια γιορτή, η Σαρακοστή και ο Κουκαράς, ο φόβος των παιδιών, τι μαγείρευαν, πότε το μαγείρευαν και πως το έφτιαχναν, όλα καταγράφηκαν και μας δίνονται ατόφια, ζωντανά.
Μαγειρίτσα για τη Λαμπρή, γούστορον με καβρουμά και κολοκύθι, πορανία και πιλάφι της Σινώπης, άρτος με μαντζουράνα, σάτς περέ με γέμιση καρύδια και κιμά, πιροσκί με γίγαντες. Υπέροχες μυρωδιές από γλυκό τριαντάφυλλο και φιρίκι, λικέρ κράνα, συνοδευμένα από σπιτικό τσίπουρο. Και προχωρώντας δοκιμάζουμε σαρδέλες σχάρας με αμπελόφυλλα, χαψοτήγανο, χοιρινό με κυδώνια, χαρτσώ, υπέροχες σούπες και άλλες απίστευτες γεύσεις.
Χοροί του Πόντου παλικαρίσιοι, τα παιχνίδια των παιδιών, παραμύθια από την παιδική ηλικία, νανουρίσματα, βότανα και γιατροσόφια, καλοπισμός και γυναίκες, η ποικιλία αυτού του βιβλίου είναι εντυπωσιακή. Όλα παραπέμπουν εκεί, όλα γυρνάνε στην ευωδιά της γης που χάθηκε, στις μνήμες που διατηρούν οι μεγαλύτεροι και στις ιστορίες που ακούν οι νεότεροι. Όλα παραπέμπουν στον Ελληνισμό του Πόντου καθώς η Παναγιά η Σουμελά σκύβει και προστατεύει τον αγαπημένο της λαό. Το ταξίδι στις χαμένες πατρίδες δεν τέλειωσε, μόλις ξεκινά.

• Σχετικά με το άρθρο