Αγίου Δημητρίου θαύματα : οι συλλογές αρχιεπισκόπου Ιωάννου και ανωνύμου : ο βίος, τα θαύματα και η θεσσαλονίκη του Αγίου Δημητρίου

dd

Παρουσίαση
Τα θαύματα του Αγίου Δημητρίου είναι κείμενα που αφηγούνται θαυματουργικές εμφανίσεις και επεμβάσεις του αγίου Δημητρίου προς ωφέλεια της Θεσσαλονίκης και των Θεσσαλονικέων, μέσα από τις οποίες προβάλλεται ο φιλόπολις και σωσίπολις χαρακτήρας του.
Οι διηγήσεις των Θαυμάτων εκτός του ενδιαφέροντος που παρουσιάζουν για τη λατρεία του αγίου Δημητρίου περιέχουν πληροφορίες για τις επιδρομές των Αβάρων και Σλάβων στα τέλη του 6ου και τις αρχές του 7ου αι, τις πολιορκίες της Θεσσαλονίκης και για τις εγκαταστάσεις αργότερα των Σλάβων κατά τον 7ο αι., κατά το πέρασμα από την Αρχαιότητα στον Μεσαίωνα.
Περιέχουν επίσης αρχαιολογικές και τοπογραφικές πληροφορίες για τη Θεσσαλονίκη και την περιοχή της, δηλ. για τη γεωγραφική θέση της πόλης, την ύπαιθρο χώρα που την περιβάλλει, την οχύρωσή της και την πολεοδομική της οργάνωση, οι οποίες ενδύουν τα γεγονότα και, δημιουργώντας χώρο, τονίζουν τον πραγματιστικό χαρακτήρα και των γεγονότων και των εμφανίσεων και επεμβάσεων του αγίου Δημητρίου που τα συνοδεύουν.
Προς πληρέστερη ενημέρωση του αναγνώστη δημοσιεύονται σχολιασμένα εκτός των Θαυμάτων τα δύο παλαιότερα ” Μαρτυρολόγια ” του αγίου Δημητρίου, κείμενα δηλαδή που περιγράφουν το μαρτύριό του και προσφέρουν άφθονες πληροφορίες για τον χώρο όπου αυτό συνετελέσθη.

Δίγλωσση έκδοση
Η δίγλωσση έκδοση, παρουσιάζεται εκτενώς σχολιασμένη από τον αρχαιολόγο καθηγητή Χαράλαμπο Μπακιρτζή με σχόλια ιστορικά, τοπογραφικά, αρχαιολογικά και λογοτεχνικά. Συμπληρώνεται από ένα κυπριακό ποίημα του Χριστόδουλου Αντωνόπουλου για την ” Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον άγιο Δημήτριο το 1912 “, κι ένα Επίμετρο με κείμενα του P. Lemerle, του P. Speck και του Χ. Μπακιρτζή, και από ευρετήριο λέξεων. Σε δύο ένθετα παρουσιάζεται η βασιλική του Αγίου Δημητρίου με τα θαυμάσια ψηφιδωτά της καθώς και μια πλούσια επιλογή από την εικονογραφία του Αγίου, από τη μονή του Σινά ως το Άγιον Όρος και από την Κωνσταντινούπολη ως το Κίεβο.

Απόσπασμα

Αποσπάσματα από τα κείμενα του P. Lemerle και του Χ. Μπακιρτζή
” Η Συλλογή Ανωνύμου, που αρχίζει κατά τη δεύτερη δεκαετία του 7ου αιώνα με τη μεγάλη μετοικεσία των ελληνικών πληθυσμών και τελειώνει, κατά την προτελευταία δεκαετία, με την επιστροφή τους στις αγκάλες της αυτοκρατορίας, μας επιτρέπει, με τον εκπληκτικό πλούτο της, να συλλάβουμε πότε και πώς συντελέστηκε η αναστροφή της ιστορικής τάσης στα Βαλκάνια.
Μεταξύ των δύο Συλλογών υπάρχουν μεγάλες διαφορές όχι μόνο στη γλώσσα και στο ύφος, αλλά και στη σύλληψη. Κύρια μέριμνα του Ιωάννου, επισκόπου και ιεροκήρυκα, είναι η δόξα του αγίου Δημητρίου και ο φρονηματισμός των Θεσσαλονικέων. Χρησιμοποιεί την ιστορία για τον διπλό αυτό σκοπό. Αντίθετα, ο Ανώνυμος, παρά την προφανή επιθυμία του να μιμηθεί τον Ιωάννη, διηγείται προπαντός τα γεγονότα, διαγράφει μια ιστορική κατάσταση.
Ωστόσο, οι δύο συγγραφείς έχουν το κοινό χαρακτηριστικό ότι όλα όσα αναφέρουν είναι για μας νέο υλικό που δεν είναι γνωστό από καμία άλλη πηγή. Και επίσης ότι το αποδίδουν σε Θεσσαλονικείς απευθυνόμενοι προς Θεσσαλονικείς με τρόπο άμεσο και συγκεκριμένο που προσδίδει στο τοπικό αυτό χρονικό αξία ντοκουμέντου και μια γεύση αυθεντικότητας που σπάνια συναντάμε. Για τον σύγχρονο αναγνώστη, δεν είναι δύσκολο να αφαιρέσει την αγιογραφική επένδυση για να φτάσει σε μια μαρτυρία που του επιτρέπει να αποκαταστήσει ένα ιστορικό πλαίσιο του οποίου το εύρος υπερβαίνει κατά πολύ τη Θεσσαλονίκη “.
Paul Lemerle

” Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι η λατρεία του αγίου Δημητρίου αναπτύχθηκε στη Θεσσαλονίκη αντικαθιστώντας αρχαιότερη λατρεία Καβείρου. Η λατρεία του αγίου Δημητρίου γνώρισε στα παλαιοχριστιανικά χρόνια μία συνεχώς αυξανόμενη διάδοση μέσω ενός σταδιακά αναπτυσσόμενου προσκυνήματος. Ο άγιος Δημήτριος, όπως οι πολιούχοι της Αρχαιότητας, είναι ένας συνεχώς μεταλλασσόμενος και προσαρμοζόμενος στις εκάστοτε συνθήκες και ανάγκες άγιος. Η παρουσία του μέσα στους αιώνες και η δραματική σχέση του με τη Θεσσαλονίκη είναι εντονότερη και από αυτήν ακόμη την κατά καιρούς αμφισβητηθείσα ιστορικότητά του “.
Χαράλαμπος Μπακιρτζής

Αγίου Δημητρίου θαύματα : οι συλλογές αρχιεπισκόπου Ιωάννου και ανωνύμου : ο βίος, τα θαύματα και η θεσσαλονίκη του Αγίου Δημητρίου / εισαγωγή, σχόλια, επιμέλεια Χαράλαμπος Μπακιρτζής. Αθήνα : Αγρα, 1997, 549σ. : εικ. ; 21εκ.

  • Σχετικά με το άρθρο
2013 © Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας