Συγγραφείς που προτάθηκαν για Νόμπελ λογοτεχνίας αλλά δεν τιμήθηκαν με αυτό.

Nobel Prize in Literature @ Wikipedia https://el.wikipedia.org/wiki/Βραβείο_Νόμπελ_Λογοτεχνίας

Κάθε χρόνο όταν ανακοινώνονται τα Νόμπελ λογοτεχνίας γίνονται συζητήσεις για το αν γνωρίζουμε το συγγραφέα, αν διαβάσαμε τα βιβλία του, διαφορετικά φροντίζουμε να τον γνωρίσουμε και να διαβάσουμε τουλάχιστον κάποιο βιβλίο του. Είναι όμως ο συγγραφέας που παίρνει το Νόμπελ κάθε χρόνο ο καλύτερος από όλους; Πώς δίνονται τα Νόμπελ; Γιατί τεράστιοι συγγραφείς δεν τιμήθηκαν ποτέ από τη Σουηδική Ακαδημία;  Σπουδαίοι άνθρωποι των γραμμάτων, αν και προτάθηκαν δεν έτυχαν της αναγνώρισης αυτής. Παλαμάς, Σικελιανός, Ρίτσος, Καζαντζάκης, Ιψεν, Μίλλερ, Τολστόι, Τουαίν και ων ουκ έστιν αριθμός. Άλλοτε οι πολιτικές πεποιθήσεις, άλλοτε ο πειραματικό τρόπος γραφής, άλλοτε το προβλέψιμο της γραφής, η καταθλιπτική γραφή… Ναι, είναι καλό  που μεγάλοι συγγραφείς  βραβεύονται, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν συγγραφείς που δεν βραβεύονται αλλά είναι το ίδιο, καμμιά φορά και περισσότερο, σημαντικοί.

Καζαντζάκης, Νίκος, Ο φτωχούλης του Θεού, Καζαντζάκη, 1981

Η ζωή του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης όπως τη διηγείται ο ταπεινός του σύντροφός, ο αδελφός Λέων άλλοτε με απλότητα και άλλοτε με μια αίσθηση μυστηρίου, άλλοτε τρομακτική, άλλοτε λαμπερή. Η ιταλική ύπαιθρος και  οι μεσαιωνικές πόλεις αντηχούν από τις φωνές του πλήθους και των εκκλησιών. Ο δρόμος για τη Ρώμη, τη θάλασσα και τους Αγίους Τόπους  και κατόπιν η επιστροφή του Φραγκίσκου στην πατρίδα του, τον τόπο που αγαπά τόσο πολύ και στον οποίο ανήκει τόσο λίγο, αφού ο Θεός θέλει τον Φραγκίσκο αποκλειστικά για τον εαυτό του.

Η πλήρης εξαθλίωση και η περιπέτεια στην οποία αφήνεται ο Φραγκίσκος έχει κάτι το δραματικό και τόσο δυνατό όσο η αγάπη που σιγά σιγά ανακαλύπτει, σε σημείο να την ενσαρκώνει ο ίδιος: την ανεξάντλητη και απρόβλεπτη αγάπη του Θεού. Θα βρούμε σε αυτό το βιβλίο, ,όχι μόνο τον λυρισμό ενός ποιητή ερωτευμένου με την ομορφιά του κόσμου, αλλά και όλα τα βαθιά θέματα που απασχολούν τη σκέψη  του Καζαντζάκη.

Tolstoy, Leo(Lev) Nikolayevich Count, Η ανάσταση, Γκοβόστη, 1993

Ο νεαρός πρίγκιπας Ντμίτρι Νεχλιούντοφ ζει μια ευχάριστη ζωή ανάμεσα σε κοινωνικές δεξιώσεις, τους πολλούς φίλους του, έναν επικείμενο γάμο με μια κοπέλα καλής οικογένειας και περιμένει ένα λαμπρό μέλλον στο στρατό.Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην πόλη, καλείται στο δικαστήριο ως ένορκος. Εκεί, κατηγορούμενη για φόνο είναι η Κατερίνα Μάσλοβα, η κοπέλα που χρόνια πριν ήταν υπηρέτρια  στις θείες του και την οποία ο ίδιος είχε αποπλανήσει και εγκαταλείψει έγκυο. Όταν οι θείες ανακαλύπτουν την κατάσταση της Μάσλοβα, την διώχνουν από το σπίτι τους, και χωρίς  άλλο τρόπο διαβίωσης, η Μάσλοβα καταφεύγει στην πορνεία. Αναγνωρίζοντας την κοπέλα που αποπλάνησε,  ο Νεχλιούντωφ καταλαμβάνεται από τύψεις, προσπαθεί να τη σώσει από τη φυλακή και υπερασπίζεται την αθωότητά της. Ωστόσο το δικαστήριο την καταδικάζει σε καταναγκαστική εργασία στη Σιβηρία.

Όσο η Μάσλοβα είναι στη φυλακή, ο Νεχλιούντωφ  την επισκέπτεται και, για να εξιλεωθεί, της υπόσχεται να την παντρευτεί ή, αν τα αιτήματά της αποτύχουν, να τη ακολουθήσει στη Σιβηρία. Αλλά η Κατιούσα είναι απρόθυμη. Ωστόσο, αυτές οι επισκέψεις αποκαλύπτουν στον Νεχλιούντοφ τη θλιβερή κατάσταση των κρατουμένων και αναλαμβάνει να βοηθήσει ορισμένους από αυτούς. Βλέπει την πνευματική δυστυχία του κόσμου στον οποίο ζούσε μέχρι τότε αλλά και  τη διαφθορά των ανώτερων δικαστών. Ταυτόχρονα, συνειδητοποιεί ότι εκμεταλλεύεται άδικα τους χωρικούς του και αποφασίζει να αποχωριστεί την περιουσία του για να επιστρέψει τη γη που έχει στην κατοχή του στους αγρότες που την δουλεύουν. Δημοσιευμένο το 1899, λίγο πριν ανατείλει ο 20ος αιώνας, που φαίνεται στο τέλος του μυθιστορήματος, η Ανάσταση είναι η πολιτική, φιλοσοφική και θρησκευτική παρακαταθήκη που  αφήνει ο κόμης Λέων Τολστόι στις επερχόμενες γενιές.

Orwell, George, Πεθαίνοντας στην καταλωνία, Κάκτος, 1983

Ο Ισπανικός Πόλεμος στον οποίο συμμετείχε ο Όργουελ το 1937 σηματοδοτεί ένα αποφασιστικό σημείο στην πορεία του μεγάλου Άγγλου συγγραφέα. Εμπλεκόμενος στις πολιτοφυλακές του Εργατικού Κόμματος της Μαρξιστικής Ενοποίησης (POUM), ο μελλοντικός συγγραφέας του 1984 γνώρισε την Καταλονία την εποχή που το επαναστατικό πνεύμα κατάφερε να καταργήσει  όλους τους ταξικούς φραγμούς. Η μαρτυρία του Όργουελ μέσα από κάποτε λυρικές αλλά πάντα συγκινητικές σελίδες του βιβλίου έχει την ίδια την έκφραση της αλήθειας. Αυτό το βιβλίο,  τόσο ως αναφορά όσο και ως προβληματισμός παραμένει και σήμερα μια αληθινή ταυτότητα ελευθερίας.

Ένα κείμενο που κάπως μας προϊδεάζει για τον δραματικό, ολοκληρωτικό κόσμο του «1984», το ‘’Πεθαίνοντας στην Καταλωνία’’ είναι τόσο μια αναφορά, όσο και ένας προβληματισμός για τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο. Ο Όργουελ παρατηρεί τις συνέπειες των πολιτικών παιχνιδιών και αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να συνειδητοποιήσει ότι είναι  απαραίτητη  η δέσμευση στον αγώνα.

Nabokov, Vladimir,Απόγνωση, Πατάκης , 2019

Ο Χέρμαν είναι ιδιοκτήτης ενός μεσαίου εργοστασίου σοκολάτας στο Βερολίνο και είναι αυτός που μας αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο, την ιστορία, το έγκλημα που έχει διαπράξει και την ετυμηγορία.  Ο Χέρμαν συναντά έναν άστεγο, τον Φέλιξ. Τον σταματά στο δρόμο και σχολιάζει πόσο μοιάζουν οι δυο τους. Ο άστεγος απαντά ότι δεν βλέπει καμία ομοιότητα.

Μια μέρα, ο Χέρμαν βρίσκει τον Φέλιξ. Των ρωτάει αν θα μπορούσε να προσποιηθεί τον εαυτό του για λίγο. Ο Φελίξ δέχεται, παίρνει την ταυτότητα του Χέρμαν και συνηθίζει τον ρόλο. Αφού έπαιξε πειστικά τον ρόλο του, ο Χέρμαν τον σκοτώνει εν ψυχρώ για να εισπράξει τα χρήματα της ασφάλισης που έχει για τη ζωή του.

Ο Χέρμαν προσπαθεί να μας πείσει ότι ο τέλειος φόνος είναι έργο τέχνης και ποίησης. Αλλά ό,τι και να πει κανείς, ο φόνος του Χέρμαν αποδεικνύεται λιγότερο τέλειος. Τον τελευταίο λόγο σε αυτή την υπόθεση έχει η αστυνομία, η οποία δεν βλέπει καμία ομοιότητα μεταξύ του Χέρμαν και του θύματός του.

Woolf, Virginia , Η κυρία Νταλογουέι, Μεταίχμιο, 2005

Λονδίνο, λίγο μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια μέρα από τη ζωή της Κλαρίσα Ντάλαγουει η οποία ετοιμάζει μια γιορτή για τον άνδρα της. Επιστρέφοντας στο σπίτι, αφού αγόρασε λουλούδια, αναρωτιέται αν ήταν σωστή η απόφαση που είχε πάρει να παντρευτεί το Ρίτσαρντ Ντάλαγουει αντί για τον Πήτερ Γουόλς ο οποίος την επισκέπτεται ξαφνικά, φέρνοντας μαζί του πολλές αναμνήσεις. Θα εμφανιστούν πολλοί Λονδρέζοι, μεταξύ των οποίων και ο Σέπτιμους, ένας πρώην στρατιώτης που αποφασίζει να πέσει από το παράθυρο όταν οι γιατροί προσπαθούν να τον κλείσουν στο ψυχιατρείο. Αν και δεν τον γνώριζε, η Κλαρίσα στενοχωριέται.  Η Κυρία Ντάλαγουει είναι ένα έργο στο οποίο δε συμβαίνει τίποτα. Ακριβώς όμως σ’ αυτό το ΄΄τίποτα΄΄ η συγγραφέας καταφέρνει να εκθέσει και να περιγράψει την ευαισθησία και το χαρακτήρα της κυρίας Ντάλαγουει.

Fuentes, Carlos, Ο θάνατος του Αρτέμιο Κρους , Αγρα, 19

Όταν ξεκινά η ιστορία, ο Αρτέμιο Κρουζ βρίσκεται στο κρεβάτι λίγο πριν πεθάνει. Περιβάλλεται από τα αγαπημένα του πρόσωπα, τη γυναίκα του Καταλίνα και την κόρη του Τερέζα, αλλά και από τον γιατρό του, έναν ιερέα και τη γραμματέα του Παντίγια. Θυμάται, ιδιαίτερα τη συμμετοχή του στη Μεξικανική Επανάσταση, τη συνάντησή του με τη γυναίκα του Καταλίνα Μπερνάλ, γόνο πλούσιας οικογένειας τον Μάιο του 1919. Μιλάει για το πώς ο γάμος του με την κόρη του πλούσιου γαιοκτήμονα του επέτρεψε να συγκεντρώσει μια τεράστια περιουσία. Θυμάται επίσης πώς, μετά την Επανάσταση, έχασε σταδιακά τα ιδανικά του, καθώς και την αγάπη της μοναδικής γυναίκας που τον αγάπησε ποτέ, της νεαρής Ρεγγίνας..

Chinua Achebe, Τα πάντα γίνονται κομμάτια, Λιβάνη, 2003

Στο χωριό ΄Ιγκμπο ο Οκονκούο είναι ένας άνθρωπος του οποίου η δύναμη και το θάρρος επαινούνται από όλους. Γόνος ενός δειλού και τεμπέλη πατέρα, καταφέρνει μόνος του ό,τι  είναι σήμερα: ένας ευκατάστατος αγρότης που προσέχει τις τρεις γυναίκες και τα οκτώ παιδιά του, ένας σοφός πολεμιστής που απολαμβάνει την εμπιστοσύνη των πρεσβυτέρων.  Ο κόσμος του βασίζεται σε μια ισορροπία κανόνων και παραδόσεων. Κατοικεί σε αυτόν τον κόσμο, τον αποδέχεται και  κυριαρχεί πάνω του. Αυτό που δεν γνωρίζει όμως είναι ότι ο έξω κόσμος ετοιμάζεται να παραβιάσει μια πραγματικότητα που πίστευε ότι ήταν αμετάβλητη: αρχικά οι ιεραπόστολοι, κατόπιν οι Βρετανοί άποικοι, σύντομα όλοι αυτοί θα διαταράξουν ανεπανόρθωτα την ύπαρξη όλου του λαού του.

Capek, Karel, Ο πόλεμος με τις σαλαμάνδρες, Μέδουσα, 2018

Όταν ο Ολλανδός καπετάνιος Ίαν βαν Τοχ , ανακαλύπτει, στη Δυτική Σουμάτρα, ένα είδος σαλαμάνδρας προικισμένο με μια μορφή ευφυΐας που πιθανό να τον βοηθήσει στην εκμετάλλευση των μαργαριταριών, δεν φαντάζεται ότι η ανακάλυψη αυτή θα είναι η αιτία μιας πλήρους ανατροπής της παγκόσμιας τάξης. Κι όμως…

Το βιβλίο  που δημοσιεύτηκε το 1936, κατά την άνοδο του εθνικοσοσιαλισμού από τη μια  και του σταλινισμού από την άλλη, σατιρίζει, με μια ματιά γεμάτη χιούμορ, άτομα και κοινωνίες. Μεταξύ άλλων, ο Τσάπεκ επιτίθεται στον καπιταλισμό, το ρατσισμό, τον εθνικισμό και τον μιλιταρισμό αλλά και την επιστήμη, τη δημοσιογραφία, ακόμη και την κινηματογραφική βιομηχανία, αλλά και τη θρησκεία.

Joyce, James, Οι Δουβλινέζοι, Οξύ, 2017

Οι Δουβλινέζοι είναι μια συλλογή διηγημάτων που δημοσιεύθηκε το 1914 και  η οποία μας προετοιμάζει για το μεγάλο του έργο τον Οδυσσέα στο οποίο, ο Τζέιμς Τζόις, δεν σταμάτησε να περιγράφει  την πατρίδα του, το Δουβλίνο. Όλες οι ιστορίες διαδραματίζονται στο Δουβλίνο ή γύρω από αυτό τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα. Παρατηρούμε  τις συγκρούσεις στις διαπροσωπικές σχέσεις, τις θρησκευτικές εντάσεις αλλά και τις πολιτικές ανησυχίες της εποχής. Ο μοντερνισμός του έργου οφείλεται κυρίως στην αποστασιοποιημένη ματιά που ρίχνει ο συγγραφέας στους χαρακτήρες του,  ματιά άλλοτε  ειρωνική, άλλοτε σκληρή, αλλά πάντα απόλυτα διαυγή. Γιατί οι χαρακτήρες αυτοί είναι, τελικά, μόνο το προϊόν μιας κοινωνίας και απορρέουν από έναν στενό κοινωνικό και θρησκευτικό κομφορμισμό.

Proust, Marcel, Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο : από τη μεριά του Σουάν : τόμος Ι, Εστία, 2002

Το μυθιστόρημα αποτελεί ανασκόπηση της ζωής του συγγραφέα από την παιδική του ηλικία έως την ενηλικίωσή του καθώς και τις εμπειρίες του, από τα τέλη του 19ου ως τις αρχές του 20ού αιώνα στην υψηλή κοινωνία της Γαλλίας.

Καθώς ένα μυθιστόρημα επτά τόμων χρειάζεται χρόνο και υπομονή για να διαβαστεί, ας ξεκινήσουμε με έναν τόμο,  τον πρώτο: Από τη μεριά του Σουάν

Στο πρώτο μέρος, ο χαρακτήρας που μιλάει στο α΄ πρόσωπο συγκεντρώνει αναμνήσεις. Μία από τις πιο έντονες είναι την αγωνία τα βράδια  που δεν πήρε το φιλί της μητέρας του. Άλλες αναμνήσεις επανέρχονται όταν γεύεται, κατά τη διάρκεια ενός πρωινού μια μαντλέν βουτηγμένη σε τσάι. Αυτή η γεύση του θυμίζει τα παιδικά του χρόνια στο Κομπραί και τις βόλτες στα περίχωρά.

• Σχετικά με το άρθρο