ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΙΟΡΤΩΝ

Με έθιμα παλιά και συνήθειες  που έχουν τις ρίζες τους βαθιά πίσω στο χρόνο, σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας γιορτάζονται τα Χριστούγεννα και η  πρώτη μέρα του νέου χρόνου. Με μια απλή έρευνα στο Internet μπορεί να βρει κανείς έθιμα από όλες τις γωνιές τις Ελλάδας. Κάποια είναι πολύ γνωστά σε όλους μας, άλλα λιγότερο γνωστά, όμως όλα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Διαβάζοντάς τα πολλές φορές μας κάνουν να αναρωτιόμαστε γιατί να έχουμε ξεφύγει τόσο από τα παραδοσιακά δρώμενα και τον παλιό τρόπο εορτασμού αυτών των ημερών; .

.Έθιμα από την Κεντρική Ελλάδα:

«Το τάισμα της βρύσης»

Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων γίνεται το λεγόμενο “τάισμα” της βρύσης. Οι κοπέλες, τα χαράματα των Χριστουγέννων, αλλού την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση “για να κλέψουν το άκραντο νερό”. Το λένε άκραντο, δηλαδή αμίλητο, γιατί δε βγάζουν λέξη σ’ όλη τη διαδρομή. Αλείφουν τις βρύσες του χωριού με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Για να έχουν καλή σοδειά, όταν φτάνουν εκεί, την “ταΐζουν”, με διάφορες λιχουδιές, όπως βούτυρο, ψωμί, τυρί, όσπρια ή κλαδί ελιάς. Έλεγαν μάλιστα πως όποια θα πήγαινε πρώτη στη βρύση, αυτή θα στεκόταν και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο.
Έπειτα ρίχνουν στη στάμνα ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, “κλέβουν νερό” και γυρίζουν στα σπίτια τους πάλι αμίλητες μέχρι να πιούνε όλοι από το άκραντο νερό. Με το ίδιο νερό ραντίζουν και τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού, ενώ σκορπούν στο σπίτι και τα τρία χαλίκια.

 «Κλωνάρια στο τζάκι» ή «Πάντρεμα της φωτιάς»

Την παραμονή των Χριστουγέννων σε πολλά μέρη της Ελλάδας “παντρεύουν”, τη φωτιά. Παίρνουν δηλαδή ένα ξύλο με θηλυκό όνομα π.χ. κερασιά και ένα με αρσενικό όνομα, συνήθως από αγκαθωτά δέντρα. Τα αγκαθωτά δέντρα, κατά τη λαϊκή αντίληψη, απομακρύνουν τα δαιμονικά όντα, όπως τους καλικάντζαρους.

Στη Θεσσαλία, επιστρέφοντας από την εκκλησία στο σπίτι, τα κορίτσια βάζουν παραδίπλα στο αναμμένο τζάκι κλωνάρια κέδρου που τα ξεδιαλέγουν, ενώ τα αγόρια τοποθετούν κλαδιά από αγριοκερασιά. Τα μικρά αυτά κλάδιά δέντρων αντιπροσωπεύουν τις προσωπικές τους επιθυμίες για την πραγματοποίηση μιας όμορφης ζωής. Φροντίζουν μάλιστα τα κλαδιά αυτά να είναι λυγερά και παρακολουθούν με ενδιαφέρον ποιο κλωνάρι θα καιεί πρώτο, καθώς λένε πως αυτό είναι καλό σημάδι για το κορίτσι ή το αγόρι, αντίστοιχα, και συγκεκριμένα πως θα είναι αυτό που θα παντρευτεί πρώτο.

 «Η γουρουνοχαρά»

 Ένα από τα σημαντικότερα χριστουγεννιάτικα έθιμα της Θεσσαλίας είναι το σφάξιμο του γουρουνιού. Η προετοιμασία για το σφάξιμο του γουρουνιού γινόταν με εξαιρετική φροντίδα, ενώ επακολουθούσε γλέντι μέχρι τα ξημερώματα, για να επαναληφθεί η ίδια διαδικασία την επόμενη και τη μεθεπόμενη μέρα. Τρεις-τέσσερις συγγενικές οικογένειες καθόριζαν με τη σειρά ποια ημέρα θα έσφαζε το γουρούνι της.

Για κάθε σφαγή μεγάλου γουρουνιού απαιτούνταν 5-6 άνδρες, εκτός των παιδιών, που είχαν ηλικία πολλές φορές 20-25 ετών. Επειδή όμως η όλη εργασία είχε ως επακόλουθο το γλέντι και τη χαρά, γι’ αυτό και η ημέρα αυτή καθιερώθηκε ως “γουρουνοχαρά ή γρουνουχαρά”. Όταν μάλιστα προσκαλούσαν κάποιον την ημέρα αυτή, δεν έλεγαν “έλα να σφάξουμε το γουρούνι”, αλλά “έλα, έχουμε γουρουνοχαρά”. Το σφάξιμο των γουρουνιών δεν συνέπιπτε τις ίδιες ημερομηνίες κατά περιφέρειες. Σε άλλες περιοχές τα έσφαζαν 5-6 ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα και σε άλλες άρχιζαν από την ημέρα των Χριστουγέννων και μετά, ανάλογα με την παρέα. Τα περισσότερα γουρούνια σφάζονταν στις 27 Δεκεμβρίου, ημέρα του Αγίου Στεφάνου. Γι’ αυτό και η γιορτή αυτή ονομαζόταν “γρουνοστέφανος ή γουρουνοστέφανος”. Υπάρχουν όμως και μικρές περιοχές που τα έσφαζαν ένα μήνα ή και περισσότερο, μετά τα Χριστούγεννα.

Μετά το γδάρσιμο, άρχιζε το κόψιμο του λίπους (παστού), για να γίνει έπειτα το κόψιμο του κρέατος σε μικρά τεμάχια. Το λίπος αυτό, αφού το έλιωναν πρώτα, το έβαζαν σε δοχεία λαδιού ή πετρελαίου και αφού πάγωνε, διατηρούνταν σχεδόν όλο το χρόνο. Οι κάτοικοι της Θεσσαλίας το χρησιμοποιούσαν όλο το χρόνο και σε όλα σχεδόν τα φαγητά. Υπήρχαν μάλιστα περιπτώσεις που πολλοί δεν το αντικαθιστούσαν με τίποτα. Ακόμα και το καλοκαίρι στα φαγητά τους χρησιμοποιούσαν λίπος, γιατί το θεωρούσαν δική τους παραγωγή και επομένως φθηνό, σε αντίθεση με το λάδι που το αγόραζαν μισή ή μια οκά για να περάσουν ένα και δυο μήνες. Επίσης, πολλές φτωχές οικογένειες δεν αγόραζαν καθόλου λάδι και δεν ήξεραν ούτε ποιο είναι το χρώμα του.

Η γουρουνοχαρά κράτησε, με όλη την αίγλη της, μέχρι το 1940. Συνεχίστηκε βέβαια και αργότερα, μέχρι το 1955, αλλά τα μεγάλα γεγονότα, Κατοχή και εμφύλιος πόλεμος, ανέκοψαν τον ενθουσιασμό και ανέτρεψαν μια παραδοσιακή συνήθεια που κράτησε πολλούς αιώνες.

σχετικά sites:

Χριστούγεννα

Εθιμα άλλων χωρών

Λιδωρίκι

[tags]Βέροια, Δημόσια Βιβλιοθήκη Βέροια, έθιμα Χριστουγέννων, Λαογραφία [/tags]

Δεκέμβρης …… ο αντριάς, ο χριστουγεννάς!!!

        “Δεν είσαι και ο έσχατος αν κ΄είσαι τελευταίος, μας φέρνεις τα Χριστούγεννα και της χρονιάς το τέλος.”

        Ήρθε  και ο Δεκέμβριος, ο δωδέκατος μήνας του χρόνου, ο πρώτος του Χειμώνα.Το νιώθετε; Σε 17  μέρες έχουμε Χριστούγεννα και σε 23  μπαίνει το νέο έτος! Έχει 31 ημέρες. Η μικρότερη ημέρα του χρόνου είναι η 22 Δεκεμβρίου. Ονομάστηκε Δεκέμβριος από το λατινικό Ντέκεμ (δέκα), γιατί σύμφωνα με το Ρωμαϊκό ημερολόγιο (που ίσχυε πριν από τον Ιούλιο Καίσαρα)  ήταν 10ος μήνας.  Για το Δεκέμβριο λένε “Βαρύς χειμώνας, βαρύ καλοκαίρι” και αντίθετα “ελαφρύς χειμώνας, ελαφρύ καλοκαίρι”, που σημαίνει πως αν δεν έχουμε χιόνια και κρύο το χειμώνα τότε και τ’ αμπάρια θα είναι άδεια, γιατί το λένε και παροιμίες:“Ο Δεκέμβρης, κρύο αντρεώνει”.“Χιόνι του Δεκεμβρίου, χρυσάφι του καλοκαιριού”.Ο Δεκέμβριος λέγεται και Αντριάς επειδή χρονικά συνδέεται με τη γιορτή του Αγίου Ανδρέα.Στις 4 Δεκεμβρίου γιορτάζεται η Αγία Βαρβάρα που θεωρείται προστάτιδα των παιδιών κατά της ευλογιάς. Οι γυναίκες δε σκουπίζουν σήμερα “για το καλό των παιδιών”. Λένε ακόμα πως ό,τι καιρό κάνει της Αγίας Βαρβάρας το ίδιο θα έχουμε και τα Χριστούγεννα.Στις 5 Δεκεμβρίου γιορτάζεται ο Άγιος Σάββας και στις 6 ο Άγιος Νικόλαος. Είναι δε σχετικά με τον καιρό όσα λένε για τους τρεις γιορταστικά συνδεομένους Αγίους:“Βαρβάρα βαρβαρώνει,Σάββας σαβαρώνει,και Αη – Νικόλας παραχώνει”.Ο Άγιος Νικόλαος είναι από τους πλέον λατρευτικούς Αγίους και εικονίζεται στην εκκλησία γέροντας, με λευκή γενειάδα.Μια παροιμία λέει:“Άγια Βαρβάρα μίλησε και ο Σάββας απεκρίθη.Μαζέψτε ξύλα και άχυρα και σύρτε και στο μύλο,γιατί Αη – Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος”.Από τη γιορτή του Αγίου Νικολάου αρχίζει ο χειμώνας να γίνεται πιο ψυχρός, αρχίζει η κακοκαιρία και ξεσπούν στις θάλασσες θύελλες και φορτούνες, από τις οποίες μας προστατεύει ο Άγιος Νικόλαος, που αντικατέστησε τον αρχαίο θεό Ποσειδώνα. Γι’ αυτό και είναι προστάτης των ναυτιλομένων και κατά την παράδοση τα ρούχα του είναι πάντοτε βρεγμένα. Πολλοί αγιογράφοι τον παριστάνουν καραβοκύρη. Πολλές είναι οι διηγήσεις για τα θαύματα του Αγίου.Στις 9 Δεκεμβρίου είναι η γιορτή της Αγίας Άννας και λένε “η ημέρα παίρνει άνεση”.Στις 12 Δεκεμβρίου γιορτάζεται ο Άγιος Σπυρίδωνας και είναι ο κατ’ εξοχήν Άγιος της Κέρκυρας, όπου εκεί βρίσκεται και το λείψανό του. Στη Σιάτιστα ο Άγιος Σπυρίδωνας θεωρείται προστάτης των υποδηματοποιών και τελούν κατά την ημέρα αυτή θεία λειτουργία με αρτοκλασία. Λένε πως του Αγίου Σπυρίδωνα “ η ημέρα μεγαλώνει σπειρί – σπειρί”.Στις 15 Δεκεμβρίου είναι του Αγίου Ελευθερίου που τον γιορτάζουν ιδιαίτερα οι έγκυες γυναίκες, για να λευτερώνονται εύκολα και ανώδυνα. Και βλέπουμε στη λειτουργία του, να είναι γεμάτη η εκκλησία από ετοιμόγενες που προσεύχονταιστον Άγιο για να δίνει “καλή λευτεριά”.Στις 16 Δεκεμβρίου είναι του Αγίου Μόδεστου που θεωρείται προστάτης των ζώων. Ο Μόδεστος ήταν αρχιεπίσκοπος Ιεροσολύμων και το συναξάρι του αναφέρει ότι ανέστησε πολλά ζώα. Γι’ αυτό συνδέθηκε μαζί τους.Στις 20 Δεκεμβρίου είναι η γιορτή του Αγίου Ιγνάτιου.Στις 25 Δεκεμβρίου γιορτάζονται τα Χριστούγεννα, η μεγαλύτερη γιορτή της Χριστανοσύνης. Σε πολλά μέρη τα Χριστούγεννα έδωσαν και το όνομά τους στο μήνα: Χριστουγεννάρης, Χριστουγεννάς.Υπάρχουν και διάφορες πολύ ενδιαφέρουσες προλήψεις και δεισιδαιμονίες που συνδέονται με το Δεκέμβριο. Πανελλήνια σχεδόν είναι η λαϊκή πίστη ότι το Δεκέμβριο με τον ερχομό των Χριστουγέννων έρχονται και οι Καλικάντζαροι.

Δεκέμβρης λοιπόν! Ο μήνας των εορτών, ο μήνας των Χριστουγέννων, ο μήνας της χαράς και της οικογενειακής θαλπωρής! Ας φέρει σʼ όλους μας υγεία κι ευτυχία!

Στη συλλογή της βιβλιοθήκης υπάρχουν βιβλία σχετικά με τους μήνες και τη γιορτή των χριστουγέννων.Ενδεικτικά παραθέτουμε τα εξής:

1. Βλασταράκου- Μεταξά Τίνα : Ένας παππούς … 4 παιδιά …. 12 εγγόνια. Εκδ. Περιστέρι 2006

2. Χρυσοχόος Βασίλης: Χειμώνας, Δεκέμβριος, Ιανουάριος, Φεβρουάριος. Εκδ. Λαβύρινθος 1999

3. Γιαννοπούλου Ιφιγένεια : Οι δώδεκα μήνες αφηγούνται την ιστορία τους : μια μεγάλη λαογραφική έρευνα.Εκδ. Σιδέρης Ι.

4. Κροντηρά Λήδα: Καλά χριστούγεννα. Εκδ. Modern

5. Παπαδιαμάντης Αλέξανδρος: Τα χριστούγεννα του τεμπέλη. Εκδ. Παπαδόπουλος 1998

6. Μαστρομιχαλάκη Αγγελική : Έρχονται χριστούγεννα … θα ‘ρθουν και τα Φώτα. Εκδ.Modern

[tags] Βέροια, Δημόσια Βιβλιοθήκη Βέροιας, χρόνος, μήνες, χριστούγεννα, λαογραφία [/tags]