Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης : ο αλλοδαπός της Αθήνας

Μια πολυσύνθετη και δημιουργική προσωπικότητα, όπως εκείνη του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, δεν ήταν δυνατόν να μην προσελκύσει την προσοχή και το ενδιαφέρον των ειδικών. Ο μονήρης βίος του, η αποστασιοποίησή του από τη ζωή και τον κόσμο, η ανιδιοτέλειά του, η επίμονη τάση του να συναναστρέφεται τους φτωχούς και τους πένητες στις φτωχογειτονιές, η κάπως αντιφατική σχέση του με τον πατέρα του και πολλά άλλα έγιναν και εξακολουθούν να γίνονται αντικείμενο μελέτης. Η παρούσα γραφή προσπαθεί να δώσει την άποψη ενός παιδαγωγού, του οποίου το επιστημονικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται στις κοινωνικές όψεις της αγωγής και στη μελέτη των διαπροσωπικών σχέσεων και επικοινωνίας. Μέσα από το πρίσμα αυτό διερευνώνται οι διαπροσωπικές σχέσεις του μεγάλου δασκάλου με το οικογενειακό περιβάλλον και οι επιπτώσεις τους στον ίδιο και το έργο του, και επιχειρείται μια συνολική ερμηνεία της πολυσχιδούς και πολυδιάστατης προσωπικότητάς του.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης : ο αλλοδαπός της Αθήνας / Γιάννης Πυργιωτάκης.  Αθήνα : Ελληνικά Γράμματα, 2003.  236σ. ; 21εκ

Αποφθέγματα – Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 

Η αργία εγέννησε την πενίαν. Η πενία έτεκεν την πείναν. Η πείνα παρήγαγε την όρεξιν. Η όρεξις εγέννησε την αυθαιρεσίαν. Η αυθαιρεσία εγέννησε την ληστείαν. Η ληστεία εγέννησε την πολιτικήν. Ιδού η αυθεντική καταγωγή του τέρατος τούτου

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Ενας μποέμ κοσμοκαλόγερος

Πασχαλινά διηγήματα

“Όσο ζω και αναπνέω δε θα πάψω να υμνώ το Χριστό μου, να περιγράφω τη φύση και να ζωγραφίζω με στοργή τα γνήσια ελληνικά έθη”.

Έτσι προσδιόρισε ο Παπαδιαμάντης το περιεχόμενο του έργου του. Έτσι και στα “Πασχαλινά Διηγήματα” μας παίρνει από το χέρι, καταδεκτικός και γαλήνιος, στη Σκιάθο ή στις φτωχογειτονιές της Αθήνας, και γινόμαστε μαζί του ευλαβικοί προσκυνητές του Εσταυρωμένου, στολίζουμε μαζί με τις Σκιαθίτισσες τον Επιτάφιο, απολαμβάνουμε τα ανοιξιάτικα τοπία, χαμογελάμε στα παιδιά που καμαρώνουν τη στολισμένη τους λαμπάδα και κρατούν την “κοκκώνα” τους, και το Πάσχα, μαζί με τους απαίδευτους βοσκούς και τις ευλαβικές γερόντισσες, περιμένουμε το “Χριστός Ανέστη”. Γιατί, όπως γράφτηκε, “περισσότερο από κάθε άλλον Έλληνα πεζογράφο, ο Παπαδιαμάντης δημιουργεί ατμόσφαιρα”. Και αυτή η ατμόσφαιρα είναι ίσως “η μαγεία του Παπαδιαμάντη”.

Πασχαλινά διηγήματα / Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης .Αθήνα : Μίνωας, 2004 .156σ. : εικ. ; 21εκ.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γεννήθηκε στη Σκιάθο στις 3 Μαρτίου του 1851 και ήταν γιος του ιερέα Αδαμάντιου Εμμανουήλ και της Αγγελικής κόρης Αλεξ. Μωραϊτίδη. Τελείωσε το δημοτικό και τις δύο πρώτες τάξεις του ελληνικού σχολείου στη Σκιάθο. Φοίτησε σε σχολείο της Σκοπέλου, του Πειραιά και τελικά πήρε απολυτήριο Γυμνασίου από το Βαρβάκειο το 1874. Το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ’ όπου όμως ποτέ δεν αποφοίτησε, ενώ γράφει το πρώτο λυρικό του ποίημα για τη μητέρα του. Έμαθε αγγλικά και γαλλικά μόνος του. Για να ζήσει έκανε ιδιαίτερα μαθήματα και δημοσίευε κείμενα και μεταφράσεις στις εφημερίδες. Τον Ιούλιο του 1872 ακολούθησε το μοναχό Νήφωνα στο Άγιο Όρος, όπου έμεινε μερικούς μήνες, αλλά διαπίστωσε ότι δεν του ταίριαζε το μοναχικό σχήμα. Ωστόσο δεν έλειπε ποτέ από τον κυριακάτικο εκκλησιασμό στον Άγιο Ελισσαίο στο Μοναστηράκι, όπου έψελνε ως δεξιός ψάλτης. Το 1879 δημοσιεύει το μυθιστόρημα η “Μετανάστις” στην εφημερίδα “Νεόλογος”. Το 1882 άρχισε να δημοσιεύει το μυθιστόρημά του “Οι έμποροι των Εθνών” στην εφημερίδα “Μη χάνεσαι”. Το 1884 άρχισε να δημοσιεύει στην “Ακρόπολη” το μυθιστόρημά του “Γυφτοπούλα”, όπου από το 1892 ως το 1897 εργάζεται ως τακτικός συνεργάτης. Από το 1902 ως το 1904 μένει στη Σκιάθο απ’ όπου δημοσιεύει τη “Φόνισσα”. Το έργο του περιλαμβάνει περίπου 180 διηγήματα και νουβέλες που αναφέρονται στις φτωχές τάξεις της Αθήνας και της Σκιάθου και ελάχιστα ποιήματα θρησκευτικού περιεχομένου. Στις 13 Μαρτίου 1908 γιορτάζεται στον “Παρνασσό” η 25ετηρίδα του στα ελληνικά γράμματα, υπό την προστασία της πριγκίπισσας Μαρίας Βοναπάρτη. Αμέσως μετά επιστρέφει στην πατρίδα του όπου και μένει ως το τέλος της ζωής του. Πεθαίνει το ξημέρωμα της 3ης Ιανουαρίου του 1911 από πνευμονία.