Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες

Η προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ έχει θέσει ένα ερώτημα που πολλοί Αμερικανοί δεν είχαν καν διανοηθεί πως θα ρωτούσαν: είναι η αμερικανική δημοκρατία σε κίνδυνο; Ο Steven Levitsky και ο Daniel Ziblatt, καθηγητές του Χάρβαρντ, έχουν περάσει πάνω από είκοσι χρόνια μελετώντας τη διάλυση των δημοκρατιών σε Ευρώπη και Λατινική Αμερική – και πιστεύουν πως η απάντηση στο ερώτημα είναι ναι. Η δημοκρατία δεν τελειώνει πλέον μ’ έναν πάταγο -με μια επανάσταση ή κάποιο στρατιωτικό πραξικόμημα- αλλά μ’ έναν λυγμό: την αργή αλλά σταθερή αποδυνάμωση βασικών θεσμών, όπως η δικαιοσύνη και ο τύπος, και τη σταδιακή αποσάθρωση πολιτικών κανόνων που ισχύουν χρόνια.Αντλώντας από δεκαετίες έρευνας και μια ευρεία γκάμα ιστορικών και παγκόσμιων παραδειγμάτων, από την Ευρώπη του 1930 έως τη σύγχρονη Ουγγαρία, την Τουρκία, τη Βενεζουέλα, καθώς και τον Αμερικανικό Νότο την εποχή του Τζιμ Κρόου, οι συγγραφείς δείχνουν πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες – αλλά και πώς γίνεται να σωθούν, σε ένα βιβλίο που αποτελεί σημαντική συμβολή στην παγκόσμια συζήτηση για την κατάσταση της δημοκρατίας σήμερα.

Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες / Steven Levitsky, Daniel Ziblatt / μετάφραση Ανδρέας Παππάς.Αθήνα : Μεταίχμιο, 2018.422σ. ; 21εκ.

Η σοφία των άλλων : κριτικές αναγνώσεις

Τα κείμενα του βιβλίου γράφτηκαν με αφορμή την έκδοση αξιόλογων έργων σημαντικών συγγραφέων (όπως των Μαρσέλ Γκοσέ, Ρόναλντ Ντουόρκιν, Νίκου Πουλαντζά, Αλμπέρ Καμύ, Τέρι Ίγκλετον, Ζίγμουντ Μπάουμαν, Τσβετάν Τοντορόφ, Σιμόν Βέιλ, Πιερ Ροζανβαλόν, κ.ά), που προσφέρουν ένα ισχυρό ερέθισμα για θεωρητικό και πολιτικό αναστοχασμό.Το κοινό νήμα που διαπερνά τα κείμενα του βιβλίου είναι η αναζήτηση πνευματικών αντίδοτων στην αποθάρρυνση και τη μοιρολατρική παραίτηση μπροστά στο σύνδρομο αδυναμίας της πολιτικής, που γεννάει η βαθιά κρίση που ζούμε. Η κρίση κατέδειξε, μεταξύ άλλων, ότι δεν γνωρίζαμε και πολλά πράγματα για την πραγματική κατάσταση της οικονομίας και της κοινωνίας, ότι το μικρό απόθεμα των ιδεών μας παρουσίαζε μεγάλα και ανησυχητικά κενά.Στο μέτρο που κλονίζουν εδραιωμένες βεβαιότητες και υποχρεώνουν σε οδυνηρές αναθεωρήσεις, οι καταστάσεις κρίσης μπορεί να ευνοήσουν το πνεύμα της κριτικής έρευνας και τη διανοητική εφευρετικότητα και καινοτομία. Ή, τουλάχιστον, μπορεί να μας βοηθήσουν να απαλλαγούμε από την αυτάρεσκη ψευδαίσθηση ότι ήδη γνωρίζουμε και κατανοούμε τον κόσμο. Σε κάθε περίπτωση, μας υποχρεώνουν να αναθεωρήσουμε πολλές παγιωμένες πεποιθήσεις, που μέχρι πρόσφατα έμοιαζε να διαθέτουν ακλόνητο κύρος. Συνειδητοποιούμε έτσι ότι επιβάλλεται να ασχοληθούμε ξανά με το δύσκολο και επίπονο έργο της κριτικής κατανόησης του κοινωνικού κόσμου, απορρίπτοντας τη συμβατική “σοφία” που μας μεταβιβάζει μια κατεστημένη αυθεντία.

Η σοφία των άλλων : κριτικές αναγνώσεις / Θανάσης Γιαλκέτσης.Αθήνα : Πόλις, 2017.162σ. ; 21εκ

Γιατί δημοκρατία;

Ποιους κινδύνους για τη δημοκρατία συνιστά η κατάρρευση του πολιτικού συστήματος; Αυτή η αγωνία διακατέχει όσους και όσες θεωρούν τη δημοκρατία ως μία από τις βασικές αξίες που οφείλουν να υπερασπιστούν, ακόμη κι αν έχουν επιφυλάξεις ή ασκούν κριτική στη συγκεκριμένη μορφή με την οποία πραγματώθηκε η δημοκρατία στην πατρίδα μας μετά το 1974.Η κρίση έθεσε το πρόβλημα της οικονομικής βιωσιμότητας της δημοκρατίας. Πώς μια κοινωνία μπορεί να αυτοκυβερνηθεί δημοκρατικά αν δεν είναι βιώσιμη οικονομικά; Και αν η κρίση που ζούμε δεν είναι παροδική αλλά αφορά μείζονες ανατροπές, ποια θέση έχει η δημοκρατία; Η διεύρυνση της ανισοκατανομής του πλούτου αποσυνθέτει όχι μόνο την έννοια του δήμου, αλλά και τη φαντασιακή του προβολή στη δημοκρατία. Πώς μπορούμε να σκεφτούμε τη δημοκρατία όταν οι άνθρωποι αισθάνονται απογοήτευση από τους θεσμούς της, όταν η ίδια δεν μπορεί να πάρει αποφάσεις για το μέλλον της, γιατί το έχει ήδη υποθηκεύσει; Η σύγχρονη δημοκρατία πρέπει να γίνεται κατανοητή στο πλαίσιο της διεθνούς διακυβέρνησης που είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των δημοκρατιών, των διεθνών οργανισμών και των αγορών. Η αποδυνάμωση του αντιπροσωπευτικού συστήματος καταλήγει στην εμφάνιση μη πολιτικών ή αντιπολιτικών κινήσεων και κινημάτων, τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα στο κοινωνικό σώμα, από τις εξεγερμένες ελίτ έως τους εξεγερμένους υποπρολεταρίους. Η κρίση πλήττοντας και ακυρώνοντας τα κοινωνικά δικαιώματα, πλήττει την ίδια την ιδιότητα του πολίτη. Επομένως για ποιο είδος δημοκρατίας μπορούμε να μιλήσουμε;Ωστόσο, η συζήτηση για τη δημοκρατία είναι, και πρέπει να κατανοηθεί ως συζήτηση για την έξοδο, για την επαύριον της κρίσης. Και αν αυτή η έξοδος δεν θα είναι επάνοδος στις παλιές ξένοιαστες μέρες, χρειάζεται να σκεφτούμε την αναθέσμιση της δημοκρατίας, ώστε να αντέξει στις υψηλές θερμοκρασίες που προκαλεί και θα προκαλέσει στο κοινωνικό σώμα η κρίση”.

Γιατί δημοκρατία; / John Keane. Αθήνα : Νεφέλη , 2012. 118σ. ; 20εκ

Ακυβέρνητη κοινωνία

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης υπήρξε πολιτικός αγωνιστής, οικονομολόγος, ψυχαναλυτής και φιλόσοφος. Με τα κείμενα που παρουσιάζονται στον παρόντα τόμο μας προτρέπει να ξανασκεφτούμε ότι εμείς, ως άτομα, λαοί, κοινωνίες, ακόμα και ως οικουμένη, είμαστε οι μόνοι υπεύθυνοι για το μέλλον και τη νοηματοδότηση της ζωής μας, οι μόνοι δημιουργοί της ιστορίας μας. Επιχειρηματολογεί για πληθώρα θεμάτων, από το γιατί το πρόταγμα της αυτονομίας δεν είναι ουτοπία μέχρι το γιατί δεν είναι πια μαρξιστής. Επανερχόμενος στο πρόβλημα της ύπαρξης μιας “δημοκρατίας” χωρίς “δημοκράτες”, η οποία καταστρέφει τον ανθρώπινο τύπο που θα μπορούσε να επιτρέψει την επιβίωσή της, έστω και με την ατελή μορφή που τη χαρακτηρίζει, καταλήγει στο ότι βρισκόμαστε ενώπιον “ακυβέρνητης κοινωνίας”.

Ακυβέρνητη κοινωνία : συνεντεύξεις και συζητήσεις 1974-1997 / Κορνήλιος Καστοριάδης, Αθήνα : Ευρασία, 2010, 371σ. ; 24εκ.

Διεθνής Ημέρα Δημοκρατίας

Η Διεθνής Ημέρα Δημοκρατίας εορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Σεπτεμβρίου με πρωτοβουλία της Διακοινοβουλευτικής Ενωσης (IPU) από το 1997, ενώ από το 2007 υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.

Η Δημοκρατία σε όλες τις εκφάνσεις της, από την Αρχαία Αθήνα έως τη σύγχρονη εποχή, όπου συνεχώς διευρύνεται γεωγραφικά, είναι το πιο συμμετοχικό πολίτευμα που γνώρισε η ανθρωπότητα. Ο εορτασμός στοχεύει στην ανάδειξη των αξιών που αντιπροσωπεύει η Δημοκρατία, μέσα από σειρά εκδηλώσεων και πρωτοβουλιών από κράτη και πολίτες.

Στη χώρα μας, η Παγκόσμια Ημέρα Δημοκρατίας γιορτάζεται από το 2008 σε όλα σχολεία, με απόφαση του Υπουργείου Παιδείας. Ο εορτασμός περιλαμβάνει διαγωνισμούς έκθεσης και ζωγραφικής, με βραβεία, που αθλοθέτησε η Βουλή των Ελλήνων.

Μπορείτε να βρείτε πλούσιο υλικό σχετικά με τη Δημοκρατία στη βιβλιοθήκη μας.

Μερικά από αυτά είναι:

• Το μέλλον της δημοκρατίας / Norberto Bobbio
• Η άνοδος της Δημοκρατίας / Marcel Gauchet
• Η δομή και η λειτουργία της σύγχρονης δημοκρατίας / Ανδρέα Γ. Δημητρόπουλου

[tags]Βέροια, Δημόσια Βιβλιοθήκη, Διεθνή Ημέρα Δημοκρατίας, Δημοκρατία[/tags]