Θεσσαλονίκη 1899

Καλημέρα σας και καλή εβδομάδα να έχουμε.

Στο γύρισμα του 20ού αιώνα ο πληθυσμός της Θεσσαλονίκης αντιμετώπισε την πρόκληση του εκσυγχρονισμού. Τα άτομα και οι κοινωνικές ομάδες δεν καλύπτονταν πλέον από την παραδοσιακή γνώση και εμπειρία. Η αυτοβιογραφία του γιατρού Μ. Γιοέλ, που δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στη μεγαλύτερη τοπική ισπανοεβραϊκή εφημερίδα “La Action” (“Η Δράση”) μεταξύ του Απριλίου και του Μαΐου 1938, είναι μια πρωτότυπη πηγή που συμπυκνώνει τις αλλαγές που έγιναν στον ιδιωτικό και τον δημόσιο βίο. Ο γιατρός Γιοέλ περιγράφει γλαφυρά και με εξαιρετικό χιούμορ τις παλινδρομήσεις που παρατηρούνται μεταξύ του σύγχρονου και του παραδοσιακού τρόπου ζωής στους τομείς της κοινωνικής και της εκπαιδευτικής πολιτικής, της εργασίας, της οικογένειας, της υγείας και ιδιαίτερα στην άσκηση της ιατρικής.

Ο συγγραφέας αφηγείται τα φοιτητικά του χρόνια στην Κωνσταντινούπολη και το Παρίσι, όπου είχε σπουδάσει προτού επιστρέψει στην πόλη του ως διπλωματούχος γυναικολόγος. Ήταν επομένως σε θέση να κάνει τη σύγκριση με τις παλαιότερες πρακτικές, αλλά και με τη Δύση και την Ανατολή. Η επιλογή του να γράψει την αυτοβιογραφία του στην τοπική ισπανοεβραϊκή γλώσσα αποκαλύπτει τα ενδιαφέροντα των συγχρόνων αναγνωστών της εφημερίδας του, τους κώδικες επικοινωνίας και παράλληλα μας επιτρέπει να παρακολουθήσουμε την εκσυγχρονιστική πορεία της εβραϊκής κοινωνίας της Θεσσαλονίκης.

Οι αναμνήσεις του γιατρού Μ. Γιοέλ : μία αυτοβιογραφική πηγή για την κοινωνική αλλαγή στη Θεσσαλονίκη στην αυγή του 20ού αιώνα / Μέϊρ Γιοέλ, Αθήνα : Πατάκης, 2012, 164σ. : εικ. ; 21εκ.

Πως ο αγώνας για επιβίωση έγινε αγώνας για την ελευθερία

Το βιβλίο αυτό παρακολουθεί τις διαδρομές ανθρώπων από τα χρόνια του Μεσοπολέμου ως το τέλος της Κατοχής. Καταγράφει τις συνέπειες της Κατοχής, όπως την κατάρρευση της οικονομίας, την τρομοκρατία των κατακτητών, το λιμό, και τον αντίκτυπο που είχαν στις ζωές τους. Μέσα από τις μαρτυρίες τους, εμβαθύνει στους λόγους για τους οποίους έλαβαν την απόφαση να ενταχθούν στην Αντίσταση.Η μελέτη εστιάζει στο εαμικό αντιστασιακό κίνημα στην Αθήνα, ιδιαίτερα στις προσφυγικές συνοικίες, και εξηγεί γιατί οι πρόσφυγες της Καισαριανής και του Βύρωνα, με τη συνδρομή συναγωνιστών τους από το Παγκράτι, τη Γούβα και τον Υμηττό, μετέτρεψαν τις γειτονιές τους σε προπύργια του ΕΑΜ. Παρατηρεί πώς μέσα από τις μάχες στους δρόμους, τη διανομή παράνομου Τύπου ή τη συμμετοχή στις διαδηλώσεις, η αντιστασιακή εμπειρία συγκροτεί μια νέα πολιτική ταυτότητα και ένα νέο συλλογικό υποκείμενο.Στη βάση αυτή, η έρευνα παρακολουθεί τη διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης ολόκληρων κοινωνικών ομάδων (φοιτητές, δημόσιοι υπάλληλοι, εργάτες), που συνέβαλε στη μετατροπή του αγώνα για την επιβίωση σε αντιστασιακό αγώνα. Διερευνά τους λόγους κλιμάκωσης της πολιτικής αντιπαράθεσης ανάμεσα στο ΕΑΜ, τις γερμανικές αρχές κατοχής και τις διορισμένες από αυτές κυβερνήσεις. Εξετάζει το ρόλο που διαδραμάτισε η βία στο μετασχηματισμό της πολιτικής σε ένοπλη σύγκρουση και τις πρακτικές που χρησιμοποίησε κάθε πλευρά για να επιτύχει τους στόχους της. Τα μπλόκα των Ταγμάτων Ασφαλείας, οι βασανισμοί και οι εκτελέσεις της Ειδικής Ασφάλειας, οι έφοδοι της οργάνωσης “Χ”, οι μάχες του ΕΛΑΣ και οι δολοφονίες της ΟΠΛΑ, συνέθεταν την πολυμορφία της βίας που δίχασε την αθηναϊκή κοινωνία.Μέσα από την οπτική της κοινωνικής ιστορίας, το βιβλίο θέτει στο επίκεντρο τους ανθρώπους και την εμπειρία τους και αναδεικνύει την κατοχική Αθήνα ως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του πώς αντιδρά μια κοινωνία σε περιόδους κρίσης.

Η εμπειρία της κατοχής και της αντίστασης στην Αθήνα / Μενέλαος Χαραλαμπίδης, Αθήνα : Αλεξάνδρεια, 2012, 382σ. ; 24εκ

Η ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών

Μια ιστορία της Αμερικής που έρχεται να φωτίσει, να τεκμηριώσει, αλλά και να ανατρέψει τις μέχρι τώρα πληροφορίες μας γι’ αυτήν. Ο Χάουαρντ Ζιν δεν παγιδεύεται στους εθνικούς μύθου ς της “επίσημης” ιστορίας, που γράφεται “από την οπτική γωνία των κυβερνήσεων, των κατακτητών, των διπλωματών και των ηγετών” και η οποία “όχι μόνο παρουσιάζει μία στρεβλή εικόνα του παρελθόντος, αλλά δημιουργεί και μια παραπλανητική εικόνα για το παρόν”. Εκείνος επιλέγει να αφηγηθεί την αμερικανική ιστορία όπως την έζησαν οι γυναίκες, οι εργάτες, οι μαύροι, οι Ινδιάνοι, οι φτωχοί, οι μετανάστες. Παραθέτει τα γεγονότα χωρίς να αγνοεί τις συγκρούσεις ανάμεσα σε εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους, ενώ παράλληλα δεν παραβλέπει ότι οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ δημίων και θυμάτων είναι συχνά δυσδιάκριτες οδηγώντας τα θύματα -απελπισμένα και επηρεασμένα από το σύστημα που τα καταπιέζει- να στρέφονται εναντίον άλλων θυμάτων και να διαπράττουν ωμότητες. Όπως όμως λέει και το απόφθεγμα που επικαλείται ο συγγραφέας: “Η κραυγή των φτωχών δεν είναι πάντα δίκαιη αλλά αν δεν την έχεις ακούσει, δεν θα καταλάβεις ποτέ τι σημαίνει Δικαιοσύνη”.Η “Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών” κυκλοφόρησε το 1984 και εξελίχθηκε σε διαχρονικό μπεστ σέλερ, με πωλήσεις που, μόνο στις ΗΠΑ, έχουν ξεπεράσει το 1.000.000 αντίτυπα. Διδάσκεται σε εκατοντάδες πανεπιστήμια και κολέγια της Αμερικής και έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Στην παρούσα έκδοση περιλαμβάνονται νέα κεφάλαια τα οποία καλύπτουν τις τελευταίες παγκόσμιες εξελίξεις του αιώνα που διανύουμε.

Η ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών : μια κοινωνική ιστορία της Αμερικής από την εποχή του Κολόμβου ως τις αρχές του 21ου αιώνα / Howard Zinn, Αθήνα : Αιώρα, 2008, 797σ.2 ; 24εκ.

Γλυκόπικρη πατρίδα : ένα αμείλικτο προσκύνημα στην Τουρκία

Η λέξη γλυκόπικρη ταιριάζει απόλυτα στη σχέση που έχω με την πατρίδα μου. Στην Τουρκία υπάρχουν πολλά που εξακολουθούν να είναι πολύ δικά μου -τα ποιήματα του Ορχάν Βελί, τα μυθιστορήματα της Χαλιντέ Εντίπ και του Ορχάν Παμούκ, ο πειρασμός των φαγητών, τα νοσταλγικά τραγούδια της Κωνσταντινούπολης και το λαμπύρισμα του Βοσπόρου. Είναι όμως πολύ περισσότερα αυτά που με πικραίνουν και με εξοργίζουν: τα κορίτσια και οι γυναίκες στο Ντιγιάρμπακιρ και στη Μαλάτια, που αγνοούν τα δικαιώματά τους και εγκαταλείπονται στη μοίρα τους από τους πολιτικούς· η εχθρική στάση του μουσουλμανικού περίγυρου, που υποχρεώνει τις μικρές χριστιανικές κοινότητες να ζουν απομονωμένες, πίσω από ψηλούς μαντρότοιχους· η ευκολία με την οποία σχεδιάζονται και εκτελούνται από τους συμπατριώτες μου τα “εγκλήματα τιμής”· η αδιαφορία για όλα όσα μαρτυρούν ένα παρελθόν που υπήρχε πριν ακόμη καταλάβουν την εξουσία οι Οθωμανοί· η απόλυτη σιωπή για τα χρόνια όπου οι Τούρκοι κυνηγούσαν, εκτόπιζαν και δολοφονούσαν Αρμένιους και Έλληνες.

Γλυκόπικρη πατρίδα : ένα αμείλικτο προσκύνημα στην Τουρκία / Νετζλά Κελέκ, Αθήνα : Γράμματα, 2008, 318σ. ; 21εκ.

5 Ιουνίου – Παγκόσμια ημέρα Περιβάλλοντος

Ας θυμηθούμε λίγο την υπεροχή της φυσικής ολότητας έναντι της ανθρώπινης ύπαρξης και ας περιορίσουμε την ανθρώπινη ματαιοδοξία. Λίγος σεβασμός στο κοινό μας σπίτι επιβάλλεται.

Όπως ο Τζάρετ Ντάιαμοντ στο βιβλίο του “Όπλα, μικρόβια και ατσάλι”, έτσι και ο Clive Ponting στο παρόν βιβλίο του μελετά τη σχέση ανάμεσα στο περιβάλλον και στην ιστορία της ανθρωπότητας. Εξετάζει τους παγκόσμιους πολιτισμούς από τη Σουμερία ως την αρχαία Αίγυπτο, από το Νησί του Πάσχα ως τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, και υποστηρίζει ότι τα ανθρώπινα όντα έχουν επανειλημμένα οικοδομήσει κοινωνίες που αναπτύχθηκαν και ήκμασαν εκμεταλλευόμενες τους φυσικούς πόρους της Γης, μέχρι που οι πόροι αυτοί δεν μπορούσαν πλέον να συντηρήσουν τον πληθυσμό τους, γεγονός το οποίο προκάλεσε την κατάρρευσή τους.

Το παγκόσμιο μπεστ σέλερ του Clive Ponting αποτελεί όχι μόνο συναρπαστική αφήγηση του τρόπου με τον οποίο εδώ και χιλιάδες χρόνια καταστρέφουμε το περιβάλλον, αλλά και αποτίμηση της κρίσης που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης, και των προβλημάτων στα οποία πρέπει να βρούμε λύση.

Το βιβλίο έχει μεταφραστεί σε 16 γλώσσες.

“Σπουδαίο αντίδοτο στον πνευματικό τρωγλοδυτισμό. Επίσης, διαφοροποιείται ευχάριστα από την καπηλεία του ζητήματος των παγκόσμιων εξοπλισμών, που έχει γίνει σήμα κατατεθέν της “πράσινης” φιλολογίας. Με τύχη και προνοητικότητα, αλλά και με περισσότερα βιβλία σαν κι αυτό, ίσως πάρουμε το μάθημά μας”.
(“Independent on Sunday”)

“Πρωτοποριακό… ένα βιβλίο ικανό να ανταγωνιστεί τα καλύτερα αμερικανικά δημιουργήματα σε αυτό τον τομέα… Ο Clive Ponting καταπιάστηκε με ένα τρομακτικά δύσκολο έργο και τα έβγαλε πέρα με αξιοσημείωτη επιτυχία”.
(“Times Literary Supplement”)

Η πράσινη ιστορία του κόσμου : το περιβάλλον και η κατάρρευση των μεγάλων πολιτισμών / Clive Ponting, Αθήνα : Κέδρος, 2011, 643σ. ; 23εκ.

Η κοινωνία μας θα επιτύχει ή θα καταστραφεί;

Κατάρρευση : πώς οι κοινωνίες επιλέγουν να αποτύχουν ή να επιτύχουν / Jared Diamond, Αθήνα :εκδόσεις Κάτοπτρο, 2006, 699σ. : εικ. ; 24εκ.

Τι πιο απειλητικό από το φάσμα της κατάρρευσης ενός πολιτισμού -οι εγκαταλελειμμένοι ναοί της Άνγκορ Γουάτ, οι σκεπασμένες από ζούγκλα πόλεις των Μάγια και τα βλοσυρά αγάλματα του Νησιού του Πάσχα; Ποιος αντίκρισε τέτοια ερείπια και δεν αναρωτήθηκε “Θα μπορούσε να συμβεί το ίδιο και σε εμάς;”.
Στο παρόν βιβλίο, ο Diamond υφαίνει μια εμπεριστατωμένη και καθολική θέση μέσα από μια σειρά συναρπαστικών ιστορικο-πολιτισμικών αφηγήσεων. Περιδιαβαίνοντας από την αρχαία κουλτούρα των νησιών της Πολυνησίας στον άλλοτε ανθηρό πολιτισμό των Ανασάζι, στην καταδικασμένη 

αποικία των Βίκινγκς στη Γροιλανδία και, τέλος, στον σύγχρονο κόσμο, ο Diamond ανιχνεύει ένα θεμελιώδες μοτίβο καταστροφής, διευκρινίζοντας τι συμβαίνει όταν σπαταλούμε τους φυσικούς πόρους μας ή αγνοούμε τα σημάδια του περιβάλλοντος. Η κλιματική αλλαγή, η γοργή αύξηση του πληθυσμού, οι ασταθείς εμπορικοί εταίροι και η πίεση από εχθρούς υπήρξαν παράγοντες αφανισμού κάποιων κοινωνιών, ωστόσο άλλες κοινωνίες βρήκαν λύσεις για τα ίδια προβλήματα και επιβίωσαν.
Γιατί μερικές κοινωνίες, αλλά όχι όλες, έφτασαν από δικό τους λάθος στην αυτοκαταστροφή; Ποιες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές επιλογές έχουμε ακόμα ώστε να μην οδηγηθούμε στο ίδιο τέλος;
·”Ίσως να είναι το πιο ενδιαφέρον βιβλίο που διαβάσατε ποτέ.” (Science)
·”Ένα απαραίτητο αντίδοτο για όσους αφελείς πιστεύουν ότι το ανθρώπινο εγχείρημα δεν συσχετίζεται με το περιβάλλον.” (Nature) 
·”Ένα λαμπρό βιβλίο που προσφέρει σπουδαία μαθήματα σε έναν κόσμο ο οποίος χρειάζεται απεγνωσμένα να επαναπροσδιορίσει την πρόοδό του.” (James Karr, Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον)
·”Μια εξαιρετική σύνθεση των φυσικών και των κοινωνικών επιστημών, ενσαρκωμένη χάρη στις εκπληκτικές γνώσεις τού Jared Diamond περί ιστορίας, απροόπτων και φύσης των πολιτισμών.” (James Robinson, Πανεπιστήμιο Harvard)
·”Ο Diamond είναι ασυναγώνιστος στο πάντρεμα της επιστήμης με την ιστορία μέσω μιας μαγευτικής πρόζας. Σε τούτο το καταπληκτικό βιβλίο του εξάγει από τις καταστροφές του παρελθόντος τα διδάγματα που χρειάζονται επειγόντως προκειμένου να αποφευχθεί μια καθολική καταστροφική διάλυση του πολιτισμού μας.” (Louis Putterman, Πανεπιστήμιο Brown)

Ο Τζάρετ Ντάιαμοντ (1937) είναι σήμερα καθηγητής της Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο UCLΑ στο Λος Αντζελες των ΗΠΑ.Πολυτάλαντος επιστήμονας και συγγραφέας με ενδιαφέροντα που καλύπτουν τους τομείς της φυσιολογίας,της εξελικτικής βιολογίας και της βιογεωγραφίας έχει εκδώσει πλήθος βιβλίων στα οποία συνδυάζονται πορίσματα της ανθρωπολογίας, της βιολογίας, της γεωγραφίας,της γενετικής,της ιστορίας και της γλωσσολογίας (ο ίδιος μιλάει 12 γλώσσες,περιλαμβανομένης και της ελληνικής).Το τεράστιο φάσμα των γνώσεων και του πεδίου που καλύπτουν τα βιβλία του έχει προκαλέσει τον θαυμασμό των ειδικών. Ο γνωστός ζωολόγος Μαρκ Ρίντλεϊ μάλιστα αστειευόμενος κάποτε είπε πως ο Τζάρεντ Ντάιμοντ δεν είναι στην πραγματικότητα ένα άτομο αλλά μια επιτροπή.Το πλέον διάσημο έργο τουΟπλα, μικρόβια και ατσάλιτιμήθηκε το 1997 με το Βραβείο Πούλιτζερ.Τέσσερα βιβλία του κυκλοφορούν και στα ελληνικά (όλα από τις εκδόσεις Κάτοπτρο) και είναι τα εξής:
Κατάρρευση, Οπλα, μικρόβια και ατσάλι, Γιατί το σεξ είναι διασκεδαστικό, Ο τρίτος χιμπαντζής.  (Πηγή)