Τα εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής

Με  την ονομασία εγκώμια επιταφίου φέρονται στη βυζαντινή υμνολογία – υμνογραφία ειδικά τροπάρια που ψάλλονται κατά τον ΄Όρθρο του Μεγάλου Σαββάτου. Κατά την τελετουργία ψάλλονται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, εντός των ναών, λίγο πριν την εκφορά του επιταφίου, όπου μερικά εξ αυτών και επαναλαμβάνονται κατά την εκφορά.

Πρόκειται για 185 σύντομα τροπάρια που παρεμβάλλονται μετά τον 118ο ψαλμό, (ψαλμό του Αμώμου) ακολουθώντας σε τρεις στάσεις.

Η πρώτη στάση σε ήχο πλάγιο α΄ αρχίζει με το εγκώμιο “Η ζωή εν τάφω, κατετέθης, Χριστέ…”.

Η δεύτερη στάση σε ήχο πλάγιο α΄ αρχίζει με το εγκώμιο “Άξιον εστί μεγαλύνειν σε τον Ζωοδότην…” και

Η τρίτη στάση σε ήχο γ΄ αρχίζει με το εγκώμιο “Αι γενεαί αι πάσαι ύμνον τη ταφή Σου προσφέρουσι Χριστέ μου”.

Και οι τρεις παραπάνω στάσεις καταλήγουν με το ίδιο τροπάριο – εγκώμιο που ξεκινούν ενώ ο λειτουργών ιερέας ή αρχιερέας θυμιατίζει τον επιτάφιο και από τις τέσσερις πλευρές του. Συνέχεια των εγκωμίων ακολουθούν ευλογητάρια και στιχηρά ιδιόμελα.

Γενικά τα εγκώμια μεταφέρουν κατανυκτική έκπληξη επί του θείου δράματος, την αναπαράσταση του οποίου τιμούν οι Χριστιανοί. Ιστορικά αποδίδονται κυρίως ως λαϊκής έμπνευσης δημιουργήματα που φέρονται σε κώδικες με διάφορες παραλλαγές. Κάποια όμως εξ αυτών διακρίνονται ιδιαίτερα για την αρχαιότητά τους, ως αντιγραφή, από Βυζαντινούς μαΐστορες, των αρχαίων εγκωμίων προς την Περσεφόνη και την θεά Δήμητρα που ψάλλονταν κατά τα Ελευσίνια Μυστήρια, όπως το “Ω γλυκύ μου Έαρ, γλυκύτατόν μου τέκνο”.

Τα εγκώμια του επιταφίου αποτέλεσαν και τα πρότυπα της δημιουργίας ομοίων για την Κοίμηση της Θεοτόκου, για τον Άγιο Νικόλαο κ.ά.

Τα εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής .Αθήνα : Ερατώ, 1999 . 46σ. ; 22εκ.

Μικρό οδοιπορικό της Μεγάλης Εβδομάδος

Ο μακαριστός π. Αλέξανδρος Σμέμαν γεννήθηκε το 1921 στην Εσθονία. Η Ρωσική επανάσταση αναγκάζει την οικογένειά του λίγα χρόνια μετά να εγκαταλείψει τη Ρωσία και να εγκατασταθεί στο Παρίσι όπου ο Αλέξανδρος έζησε τα νεανικά του χρόνια, έκανε τις εγκύκλιες σπουδές του και αργότερα στα δύσκολα χρόνια του πολέμου (1940-45) πραγματοποίησε τις πανεπιστημιακές σπουδές του στο Θεολογικό Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου στο Παρίσι. Ειδικεύται στην εκκλησιαστική ιστορία. Στην συνέχεια διδάσκει ο ίδιος στον Άγιο Σέργιο, εκκλησιαστική ιστορία, νυμφεύεται την ρωσικής καταγωγής, Τζουλιάνα Οσόγκουιν (το 1943) και χειροτονείται ιερέας (το 1946). Στον Άγιο Σέργιο συνεχίζει να διδάσκει μέχρι την αναχώρηση της οικογένειάς του για την Αμερική το 1951. Το 1959 αποκτά τον τίτλο του διδάκτορα από το πανεπιστήμιο του Αγίου Σεργίου. Από το 1963 μέχρι και το θάνατό του το 1983, αναλαμβάνει επίσημα τη θέση του Κοσμήτορα στον Άγιο Βλαδίμηρο. Σημαντικό σταθμό στους αγώνες του για το πρόβλημα της διασποράς, απετέλεσε η ίδρυση της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αμερικής (O.C.A.) το 1970.

Η Μεγάλη Εβδομάδα : σύντομη λειτουργική εξήγηση των ημερών της Μεγάλης Εβδομάδας / Αλεξάνδρου Σμέμαν .
Αθήνα : Ακρίτας, 1999.59σ. ; 14εκ.