90 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή ΙΙI

III. Πόλεμος – Καταστροφή

Ενδεικτικοί τίτλοι από τη συλλογή της βιβλιοθήκης:

Michael Llewellyn Smith: Το όραμα της Ιωνίας : η Ελλάδα στη Μικρά Ασία 1919-1922 / Αθήνα : Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2002, 679σ. : εικ. ; 22εκ.

Τον Ιανουάριο του 1915, λίγο μετά την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η Βρετανία προσέφερε στην Ελλάδα σημαντικά εδαφικά αντισταθμίσματα στη Μικρά Ασία προκειμένου να μπει η Ελλάδα στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Η πρόταση αυτή υπήρξε αφετηρία μιας διαδοχής γεγονότων που κατέληξε στην τραγωδία του 1922, με την καταστροφή της ελληνικής Σμύρνης και τον ξεριζωμό του ελληνισμού της Μικράς Ασίας. Το βιβλίο αυτό περιγράφει την κατοχή της Σμύρνης και τον μικρασιατικό πόλεμο σε σχέση με την ελληνική Μεγάλη Ιδέα και τις διαμάχες των Μεγάλων Δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Ιχνηλατεί τις απαρχές του “οράματος της Ιωνίας” του Ελευθερίου Βενιζέλου αλλά και της ιδέας που μοιράστηκε με τον Ντέιβιντ Λόυντ Τζωρτζ για μια αγγλοελληνική συνεννόηση στην ανατολική Μεσόγειο. Η συναρπαστική αφήγηση ζωντανεύει τα γεγονότα που διαμόρφωσαν την πολιτική και την κοινωνία της νεότερης Ελλάδας.

Φοίβου Ν. Γρηγοριάδη, Διχασμός-Μικρά Ασία : 1909-1930-ιστορία μιας εικοσαετίας / Αθήνα : Κεδρηνος, 1971, 478σ. : εικ. ; 26εκ. , 2 τόμοι

Κεφαλογιάννης, Δημήτριος. Οδοιπορικό: Σμύρνη, Ιούνιος 1920 – Νικομήδεια, Ιανουάριος 1921 /· επιμέλεια Αγγελική Καραπάνου – Παλόγλου. – 1η έκδ. – Αθήνα : Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2005. – 148σ. · 20×14εκ.
23 Ιουλίου, Πέμπτη
“Την 6η πρωϊνήν ανεχωρήσαμεν συναντήσαντες μετ’ ολίγον ένα μικρόν πεδίον με φασόλια, εις την άκρην δε τούτου το χωρίον Καρατζί με πεντήκοντα σπίτια τουρκικά. Ολίγον περαιτέρω ήτο το χωρίον Κοσλαουλάρ. Επροχωρήσαμεν δύο ώρας και συνηντήσαμεν τον αμαξιτόν δρόμον.[…]
Εκάμαμεν μεσημέρι εκεί και ανεχωρήσαμεν την 5ην μ.μ. Διερχόμεθα το πεδίον της μάχης. Εδώ ένα σώβρακο μαζί βγαλμένο με το παντελόνι, εκεί έν κράνος συντροφεύει μίαν παλάσκαν ή ένα αντίσκηνο. Εν γένει εσώρουχα τήδε κακείσε αιματωμένα και παντός είδους ιματισμός: αντίσκηνα, κράνη, πάσσαλοι, κιβώτια παντοειδή, χλαίναι περισσότεραι, υποκόπανοι όπλων, κατεστραμμένα σάγματα, πηλήκια, αμπέχωνα κ.τ.λ. δεικνύουν ότι η λαίλαψ του πολέμου έκαμεν εκεί αρκετάς επιτυχίας.”

Ο Δημήτριος Κεφαλογιάννης εξεπλήρωσε το χρέος του προς την πατρίδα υπηρετώντας ως στρατιώτης στην πρώτη γραμμή του μικρασιατικού μετώπου κατά τις πιο κρίσιμες ώρες της ένοπλης σύγκρουσης Ελλήνων και Τούρκων. Η θητεία αυτή έκλεισε επώδυνα με το θάνατό του, στα τέλη Αυγούστου του 1922.
Ανάμεσα στα κατάλοιπά του περισώθηκε το ημερολόγιο που είχε κρατήσει στη διάρκεια των οκτώ πρώτων μηνών της παρουσίας του στο μέτωπο των επιχειρήσεων. Συμμετέχοντας ενεργά στα γεγονότα που εκτυλίσσονταν, κατέγραφε ανελλιπώς τις εντυπώσεις, τις εμπειρίες και τις σκέψεις του πάνω σε ό,τι περιερχόταν στη γνώση ή την αντίληψή του.
Ο Δημήτριος Κεφαλογιάννης, παρών και, τελικά, θύμα και ο ίδιος στο βωμό της ανελέητης πολεμικής αναμέτρησης, καταθέτει μία μαρτυρία η οποία συγκινεί και επιβάλλεται με την αμεσότητα και τη γνησιότητά της.

Κωνσταντίνος Σβολόπουλος

Μολυβιάτη – Βενέζη, Αγάπη, Το χρονικό των 10 ημερών: Αϊβαλί (Κυδωνιές) 1922 · επιμέλεια Ειρήνη Σαρίογλου – Scott- 1η έκδ. – Αθήνα : Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.)2007. – 221σ. · 21×14εκ.

[…] Τέτοιες μαρτυρίες αξίζουν πράγματι να ανανεώνονται για να διατηρούνται ζωντανές στη μνήμη και των νέων ανθρώπων.
Γιατί το μήνυμά τους είναι ότι και μέσα στις πιο τραγικές στιγμές της ιστορίας μπορεί να λάμπουν πράξεις ανθρωπιάς, αγάπης και αλληλεγγύης.
Η Αγάπη Μολυβιάτη-Βενέζη ήταν ένας σπάνιος άνθρωπος, που είχε πολύ βαθιά συνείδηση του χρέους. Του χρέους προς τον αδελφό της Ηλία Βενέζη, του οποίου προσπάθησε να σώσει τη ζωή μέσα στην καταστροφή του ’22, διακινδυνεύοντας τη δική της ζωή.
Μέσα από τη δίνη αυτού του πολέμου η Αγάπη Μολυβιάτη-Βενέζη γνώρισε έναν εξ ίσου σπάνιο άνθρωπο, τον Kemaletin, που κινδύνευσε κι αυτός σοβαρά στην προσπάθειά του να σώσει τον Ηλία Βενέζη από τα τάγματα θανάτου. […]

Πέτρος Γ. Μολυβιάτης, πρέσβυς ε.τ.

Διδώ Σωτηρίου, Η μικρασιατική καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο , 4η εκδ, Αθήνα : Κέδρος, 1982   

Ένα επίκαιρο βιβλίο, που φωτίζει με την αλήθεια για το χτες τα σημερινά προβλήματα, καθώς οδηγεί τη σκέψη από τη Μικρασιατική καταστροφή στην καταστροφή της Κύπρου και στην κρίση του Αιγαίου. Χρησιμοποιώντας ντοκουμέντα και προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που διαδραμάτισαν ένα μεγαλύτερο ή μικρότερο ρόλο στα γεγονότα που έφεραν την Ελλάδα στο χείλος της καταστροφής το 1922, η συγγραφέας αποκαλύπτει αλήθειες όσο ποτέ χρήσιμες: τα αληθινά αίτια της καταστροφής, το ρόλο των συμμάχων αλλά και των πολιτικών δυνάμεων της Ελλάδας, τις πηγές έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Θυμίζοντας την προειδοποίηση που γράφτηκε μετά τον πόλεμο στην πόρτα ενός χιτλερικού στρατοπέδου -“Όποιος ξεχνάει το παρελθόν είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει”- η Διδώ Σωτηρίου τονίζει στον πρόλογό της πόσο κάλυψε η σιωπή, η παραχάραξη και η διαστρέβλωση τα αίτια της Μικρασιατικής καταστροφής, κι έτσι “ποτέ το πάθος δεν έγινε μάθος”.

Χατσεριάν, Καραμπέτ. Στη Σμύρνη το 1922: Μεταξύ πυρός, ξίφους και θαλάσσης / 1η έκδ. – Αθήνα : Εκδόσεις Πατάκη, 2008. – 222σ. · 21×14εκ.

       Ο Αρμένιος γιατρός Καραμπέτ Χατσεριάν, καταχωρίζοντας στο ημερολόγιό του όσα έζησε ο ίδιος τον Σεπτέμβριο του 1922 στη Σμύρνη, μας άφησε ένα πολύτιμο τεκμήριο μνήμης: βαθύ και διαρκές αποτύπωμα στον χρόνο, που ακόμη και σήμερα επανασυνθέτει σημαντικότατα βιώματα και ιδιαίτερης βαρύτητας ιστορικά γεγονότα μιας διαπραχθείσης γενοκτονίας.
Προσηνής άνθρωπος και πάντοτε νομοταγής πολίτης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο γιατρός βλέπει τη ζωή να αφανίζεται, καθώς τα νικηφόρα τουρκικά στρατεύματα εισέρχονται στην πόλη-στολίδι της ιωνικής γης. Οι χριστιανικές συνοικίες πυρπολούνται συστηματικά, άμαχοι κάθε ηλικίας και των δύο φύλων σφάζονται αδιακρίτως, ενώ διαπράττεται κάθε λογής βαρβαρότητα με απίστευτη αγριότητα.
Σε λίγο η Σμύρνη των μακραίωνων μύθων και θρύλων της, αλλά και των ονείρων και των ρυθμών της καθημερινότητας κάθε πολίτη της, όπως ο συντάκτης αυτού του ημερολογίου, δεν θα υπάρχει. Κι εκείνος, “μεταξύ πυρός, ξίφους και θαλάσσης”, όπως σημειώνει, πρέπει με τις λιγοστές δυνάμεις του να καταφέρει να αποδράσει από τη φρίκη του δεσμωτηρίου του και να στήσει την οικογένειά του, πρωτίστως, και τον εαυτό του.
Τον Σεπτέμβριο του 1922 ο γιατρός Καραμπέτ Χατσεριάν, Οθωμανός υπήκοος και Αρμένιος ως προς το γένος, είδε τα γεγονότα να ανατρέπουν με τον πιο τραγικό τρόπο τα επαγγελματικά και οικογενειακά του σχέδια για το μέλλον. Όπως ο ίδιος κατέγραψε στις σελίδες του ημερολογίου του, άργησε, εκείνη την εποχή, να καταλάβει τα επερχόμενα, ίσως να τα εξόρκιζε κιόλας. Όπως κάθε άνθρωπος, θέλησε να αγκιστρωθεί στις προσδοκίες του παρόντος και δε θέλησε να δει τα προμηνύματα των οιωνών. Δύσκολα ζει κανείς με τους χρησμούς της Κασσάνδρας….
(από τον πρόλογο του Γιώργου Μαργαρίτη)

Ετικέτες: Βέροια, Βιβλιοθήκη Βέροιας, Μικρα Ασία, Ελλάς-Ιστορία