Ο φωταγωγός

Στις σελίδες αυτού του νεανικού μυθιστορήματος του νομπελίστα Ζοζέ Σαραμάγκου περιγράφεται η καθημερινότητα των ενοίκων μιας λαϊκής πολυκατοικίας της Λισαβόνας της δεκαετίας του ’50. Πορτρέτα ανθρώπων και οικογενειακών σχέσεων, επαγγελμάτων, συνηθειών και ηθών μιας άλλης εποχής, τότε που οι προνομιούχοι καταλάμβαναν τους χαμηλότερους ορόφους ενώ οι ασθενέστεροι οικονομικά ζούσαν ψηλά, υποχρεωμένοι να ανεβοκατεβαίνουν τις σκάλες. Η γραφή, τα θέματα και οι εμμονές του συγγραφέα όπως τον γνωρίσαμε στο ώριμο έργο του υπάρχουν σπερματικά σ’ αυτό το βιβλίο-πολυκατοικία με τα κεφάλαια-διαμερίσματα, ενώ κάνει εντύπωση ένα φλερτ του συγγραφέα με κάποιες ψυχαναλυτικές ιδέες που δεν φαίνονται να τον ενδιαφέρουν στο μετέπειτα έργο του.
Ένα μυθιστόρημα με έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία – ένας αναγκαστικός σταθμός για όσους αγάπησαν το έργο του σπουδαίου Πορτογάλου συγγραφέα.

Ο Φωταγωγός : μυθιστόρημα / Ζοζέ Σαραμάγκου.Αθήνα : Καστανιώτης, 2013 .294σ. ; 21εκ.

Η απολογία του Λούσιο

Κι ωστόσο θα άξιζε περισσότερο αν ήμασταν σαν το μέσο άνθρωπο που βλέπουμε γύρω μας. Θα είχαμε, τουλάχιστον στο πνεύμα, ηρεμία και ειρήνη. Τώρα έχουμε μόνο το φως. Όμως το φως τυφλώνει τα μάτια… Είμαστε ολάκεροι αλκοόλ, σκέτο αλκοόλ! – είμαστε οινόπνευμα και εξατμιζόμαστε σ’ ένα φως που μας καίει!
» Γι’ αυτό εγώ αγαπώ το Παρίσι μου με τρελή αγάπη, για τη ζωντάνια αυτής της απέραντης πόλης, γι’ αυτή τη σημερινή ζωή, την καθημερινότητα. Ναι! Ναι! Σωστά το είπα, αγάπη τρελή – αγάπη απεριόριστη. Εγώ δεν ξέρω να νιώθω απλή στοργή. Οι αγάπες μου είναι πάντα βαθιά ερωτικές… Ποτέ δεν θα μπορούσα ν’ αγαπήσω μια γυναίκα για την ψυχή της – δηλαδή: για την ίδια. Θα τη λάτρευα για τον έρωτα που θα μου ξυπνούσε με τη μεγαλοδωρία της: για τα σταρένια δάχτυλα που θα έσφιγγαν τα δικά μου ένα ηλιόλουστο απόγευμα, για τη λεπτή χροιά της φωνής της, για το κοκκίνισμα στα μάγουλά της – τα γέλια της- το τρέξιμό της…
» Όχι, δεν μ’ εντυπωσιάζει ούτε η ομορφιά. Όχι, είναι κάτι άλλο πιο αόριστο – κάτι ανείπωτο, κάτι διάφανο: η ευγένεια. Μπορώ ν’ ανακαλύψω παντού την ευγένεια… Με πιάνει μια ανόητη λαχτάρα, μια σεξουαλική λαχτάρα να κατακτήσω φωνές, εκφράσεις, χαμόγελα, αρώματα και χρώματα!…

Maria de Sa-Carneiro  /  Η απολογία του Λούσιο
Αθήνα : Νήσος, 2012
167σ. ; 21εκ.

Ο Mario De Sa-Carneiro γεννήθηκε στη Λισαβόνα το 1890 και πέθανε στο Παρίσι το 1916.
Ποιητής και μυθιστοριογράφος, ήταν ένας από τους πλέον γνωστούς της “Geracao d’ Orpheu” (“Γενιάς του Ορφέα”). Γόνος πλούσιας οικογένειας με δυνατή στρατιωτική παράδοση. Η μητέρα του πέθανε όταν ο Mario ήταν δύο ετών, κι έτσι τον μεγάλωσαν οι παππούδες του. Ζούσε σε μια φάρμα κοντά στη Λισαβόνα. Άρχισε να γράφει ποιήματα σε ηλικία 12 ετών. Στα 16 του είχε ήδη μεταφράσει Hugo, Goethe και Schiller. Μαθητής ακόμη, στο Λύκειο, άρχισε να γράφει ένα φανταστικό μυθιστόρημα. Το 1911 πήγε στην Coimbra να σπουδάσει Δίκαιο, αλλά δεν συνέχισε πέραν του πρώτου έτους. Εκεί συνάντησε τον Pessoa, που έγινε ο πιο στενός του φίλος και τον γνώρισε στην ομάδα των Μοντέρνων της Λισαβόνας. Στη συνέχεια πήγε στο Παρίσι για σπουδές στη Σορβόννη, τις οποίες γρήγορα εγκατέλειψε. Έζησε ζωή μποέμ, περνώντας το χρόνο του μεταξύ θεάτρων και μπαρ. Ερωτεύτηκε μια πόρνη, γεγονός που τον δυσκόλεψε κοινωνικά. Μαζί με τους Pessoa και Negreiros, έγραψε για την περίφημη επιθεώρηση Orpheu, η οποία εισήγαγε το μοντερνισμό στην Πορτογαλία, αποτελώντας σταθμό στην πορτογαλική λογοτεχνία.
Υποφέροντας από κατάθλιψη, αντιμετωπίζοντας οικονομική κρίση και νιώθοντας απογοητευμένος από τη ζωή του, αυτοκτόνησε σε ηλικία 26 ετών, σ’ ένα ξενοδοχείο της Μονμάρτρης.
Λίγο πριν πεθάνει, έστειλε στον Pessoa τα αδημοσίευτα ποιήματα του, που δημοσιεύθηκαν το 1937, με τον τίτλο “Indicios de Oiro” (“Ενδείξεις Χρυσού”).

Το τελευταίο τετράδιο ενός μεγάλου πνεύματος

“Θέλω να φαίνεται στα βιβλία μου πως από αυτό τον κόσμο πέρασε (ό,τι αξία κι αν έχει αυτό, σύμφωνοι;) ένας άνθρωπος που λεγόταν Ζοζέ Σαραμάγκου. Θέλω να το μαθαίνει κανείς αυτό στην ανάγνωση των βιβλίων μου – επιθυμώ η ανάγνωση των βιβλίων μου να μην είναι μερικά ακόμα μυθιστορήματα στη λογοτεχνία, αλλά ο τόπος όπου αντιλαμβάνεται κανείς το σημάδι ενός ανθρώπου”, ανέφερε σε μια παλιά του συνέντευξη ο μεγάλος νομπελίστας συγγραφέας.

“Το τελευταίο τετράδιο” περιλαμβάνει όλα τα κείμενα που έγραψε ο Ζοζέ Σαραμάγκου για το blog του, από το Μάρτιο του 2009 ως τον Ιούνιο του 2010.

Είναι η τελευταία καταγραφή, σε καθημερινή σχεδόν βάση, της σκέψης του για την ιβηρική και την παγκόσμια επικαιρότητα, για τους θεσμούς και τα πρόσωπα που μας κυβερνούν, για τις αξίες και τους θεσμούς που λείπουν, για τα προσωπικά του σχέδια και τις ματαιώσεις τους, για το όραμα του κόσμου που θα γεννηθεί μέσα από την κρίση.

«Ίσως έχουμε μεγάλη σχέση με αυτούς που έζησαν πριν από μια χιλιετία, μεγαλύτερη απ’ ό,τι με τους άλλους που θα κατοικήσουν τον πλανήτη σε έναν αιώνα… Τώρα τελειώνει ο κόσμος, βρίσκεται στη δύση του ό,τι πριν από χίλια χρόνια μόλις ανέτελλε», είναι το απόσπασμα που επέλεξε ο Κωστής Παπαγιώργης στην παρουσίαση του βιβλίου σε αθηναϊκό περιοδικό.

Το τελευταίο τετράδιο : κείμενα που γράφτηκαν για το blog, Μάρτιος 2009-Ιούνιος 2010 / Ζοζέ Σαραμάγκου, Αθήνα : Καστανιώτης, 2011, 210σ. ; 21εκ.

ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ

Ήταν μια φορά κι έναν καιρό ένας βασιλιάς που έταξε να χτίσει ένα τεράστιο μοναστήρι σε μια μικρή κωμόπολη αν ο Θεός τού έδινε διάδοχο. Ήταν μια φορά κι έναν καιρό 50.000 εργάτες που εξαναγκάστηκαν να το χτίσουν. Ήταν ακόμα ένας κουλός στρατιώτης που αγάπησε μια γυναίκα η οποία έβλεπε αυτό που δεν μπορούσε να δει κανείς. Ήταν κι ένας ιερέας-εφευρέτης που ήθελε να πετάξει, αλλά πέθανε τρελός. Ήταν μια φορά κι έναν καιρό η Ιερά Εξέταση. Κι ήταν μια φορά κι έναν καιρό, στην Πορτογαλία του 18ου αιώνα…

Το “Χρονικό του μοναστηριού” θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα του Πορτογάλου νομπελίστα και επανεκδίδεται στα ελληνικά σε νέα μετάφραση, σύμφωνα με την επιθυμία του συγγραφέα.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα.

Ο Ζοζέ ντε Σούζα Σαραμάγκου (1922-2010) γεννήθηκε στο μικρό χωριό Αζινιάγκα της Πορτογαλίας από γονείς φτωχούς ακτήμονες αγρότες. Πέρασε τα σχολικά του χρόνια στη Λισαβόνα, όπου, όμως, παρά την έφεσή του στα γράμματα, αναγκάστηκε να αφήσει το γυμνάσιο για μια τεχνική σχολή που τον βοήθησε να βρει δουλειά σαν μηχανικός αυτοκινήτων. Παράλληλα, όσα βράδια παρέμενε ανοιχτή, επισκεπτόταν την Εθνική Βιβλιοθήκη και διάβαζε “χωρίς βοήθεια ή καθοδήγηση, παρά μόνο με την περιέργεια και τη θέληση να μάθω”, όπως γράφει στην αυτοβιογραφία του. Εντελώς αυτοδίδακτος, ο Σαραμάγκου εξέδωσε το 1947 το μυθιστόρημα “Γη της αμαρτίας”, που μεσούσης της δικτατορίας του Σαλαζάρ πέρασε απαρατήρητο. Κομμουνιστής με παράνομη πολιτική δράση, εργάστηκε για πολλά χρόνια σε εκδοτικούς οίκους και σε εφημερίδες ως σχολιαστής, ως υπεύθυνος λογοτεχνικών σελίδων και ως βιβλιοκριτικός. Μετά την επανάσταση του 1974 υπήρξε για ένα διάστημα υποδιευθυντής της μεγάλης εφημερίδας της Λισαβόνας “Diarios de Noticias”. Έγινε ένας από τους πιο γνωστούς συγγραφείς στη χώρα του χάρη κυρίως στα μυθιστορήματα του. Το 1998 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ζούσε στα Κανάρια Νησιά, όπου κατέφυγε το 1993, όταν κορυφώθηκε η ρήξη του με την πορτογαλική Εκκλησία με αφορμή το έργο του “Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιο”.

Εργα του μπορείτε να βρείτε στον κατάλογο της Βιβλιοθήκης.

Ο ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ ΤΡΑΠΕΖΙΤΗΣ (ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ)

 Pessoa, Fernando. Ο αναρχικός τραπεζίτης /  Εξάντας, 2006

Το διήγημα με τον προκλητικό για την κοινή λογική τίτλο “Ο αναρχικός τραπεζίτης” δημοσιεύεται για πρώτη φορά το 1922.  Έργο με παραβολικά στοιχεία, χαρακτηρίζεται  διαλεκτική σάτιρα,  διαθέτει την επικαιρότητα που χαρακτηρίζει ολόκληρο το έργο του Pessoa.
Στους αντίποδες του “Βιβλίου της ανησυχίας”, “Ο αναρχικός τραπεζίτης” πραγματεύεται την πρακτική πλευρά της ζωής: την κοινωνία και τα “επινοήματά της”, το χρήμα, την άσκηση της εξουσίας και τους νόμους της.
Ο Πεσσόα δίνει αυτή τη φορά το λόγο στο πολιτικό ετερώνυμο του ποιητή.

Saramago, José. Ο άνθρωπος αντίγραφο /  Καστανιώτη, 2005

Ο Τερτουλιάνο Μάσιμο Αφόνσο, καθηγητής της Ιστορίας σε γυμνάσιο, ζει μόνος και πλήττει· υπήρξε παντρεμένος και δεν θυμάται τι τον οδήγησε στο γάμο, πήρε διαζύγιο και τώρα δεν θυμάται ούτε τους λόγους για τους οποίους χώρισε, ενώ την Ιστορία τη βλέπει εδώ και καιρό ως μια κόπωση χωρίς νόημα και μια αρχή χωρίς τέλος.
Ένα βράδυ, παρακολουθώντας μια ταινία στο βίντεο, ανακαλύπτει ότι υπάρχει στην ίδια πόλη ένας απόλυτος δίδυμος, ένας σωσίας, ένα αντίγραφό του.
Η αφήγηση αυτή είναι η ιστορία της αναζήτησης καθώς και της ανακάλυψης αυτού του άλλου, αλλά και των συνεπειών που έχει η υπόθεση αυτή για τον Τερτουλιάνο Μάσιμο Αφόνσο, ο οποίος δεν θα είναι ποτέ πια ο ίδιος…
Για πολλούς το καλύτερο μυθιστόρημα της ωριμότητας του μεγάλου Νομπελίστα συγγραφέα.

Castelo Branco, Camilo. Ολέθριος έρωτας : Αναμνήσεις μιας οικογένειας: Μυθιστόρημα /  Νεφέλη, 2011

Είμαστε στη δέκατη τρίτη μέρα του μηνός Μαρτίου του 1805.
Ο Σιμάο βρίσκεται σε ένα συνηθισμένο κελί στις φυλακές του Eφετείου του Πόρτο. Μια σανίδα για ύπνο, ένα ναυτικό στρώμα, ένα τραπέζι, μια καρέκλα από πεύκο και κάποια ρούχα αντί για μαξιλάρι συνθέτουν την επίπλωσή του. Πάνω στο τραπέζι υπάρχει ένα ξύλινο μαύρο κασελάκι, μέσα στο οποίο βρίσκονται τα γράμματα της Τερέζας, μπουκέτα από αποξηραμένα λουλούδια, τα χειρόγραφα από το μπουντρούμι του Βιζέου και μια ποδιά της Μαριάννας, η τελευταία που φορούσε την ημέρα της δικαστικής απόφασης, πάνω στην οποία είχε σκουπίσει τα δάκρυά της πριν την πετάξει σε μια στιγμή παραλογισμού.
Έγκλειστος στην ίδια ακριβώς φυλακή του Πόρτο, ο Καμίλο Καστέλο Μπράνκο, έγραψε τον Σεπτέμβριο του 1861, σε διάστημα δεκαπέντε ημερών, “Ολέθριο έρωτα”, “το πιο δυνατό και πιο βαθύ μυθιστόρημα ερωτικού πάθους, που έχει ποτέ γραφτεί στην ιβηρική χερσόνησο”, σύμφωνα με τον Μιγκέλ ντε Ουναμούνο. Κινώντας με δεξιοτεχνία τα νήματα της τραγικής μοίρας των τριών του ηρώων, ο Καμίλο Καστέλο Μπράνκο γράφει τη δική του εκδοχή του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, μια ιστορία αγάπης και πάθους ενός μοναδικού σε ένταση συναισθημάτων και αισθήματος τιμής ερωτικού τριγώνου, με φόντο τον πορτογαλικό βορρά με τα σκοτεινά ήθη και έθιμα και τους αδυσώπητους νόμους της τάξης και της τιμής.

Το μυθιστόρημα αυτό έχει επανειλημμένως μεταφερθεί στο θέατρο και τον κινηματογράφο, επιβεβαιώνοντας την προτίμηση του αναγνωστικού κοινού και τη θέση του έργου αυτού στην παγκόσμια κλασική λογοτεχνία. Είναι η πρώτη φορά που ο Καμίλο Καστέλο Μπράνκο μεταφράζεται στην ελληνική γλώσσα.

Rocha, Luis Miguel. Ο τελευταίος Πάπας / Λιβάνη, 2007

29 Σεπτεμβρίου 1978, Bατικανό
Στις 4:30 το πρωί, η αδελφή Bιντσέντζα, προσωπική βοηθός του Πάπα Iωάννη Παύλου του A΄, βρίσκεται στον προθάλαμο των διαμερισμάτων του Ποντίφικα φέρνοντάς του το πρωινό του. Tον καλημερίζει πίσω από τις κλειστές πόρτες, αλλά, για πρώτη φορά, δεν της λέει να περάσει – ο Aλμπίνο Λουτσιάνι, εκπρόσωπος του Θεού επί της Γης, είναι νεκρός στο κρεβάτι του. Eίχε εκλεγεί Πάπας μόλις πριν από 33 μέρες. Ωστόσο, εδώ και σχεδόν 2.000 χρόνια, κανείς Πάπας δεν πέθανε μόνος…
2006, Λονδίνο
H Σάρα Mοντέιρο, μια νεαρή Πορτογαλίδα δημοσιογράφος, επιστρέφει στο Λονδίνο ύστερα από διακοπές στην πατρίδα της. Στην αλληλογραφία της βρίσκει έναν περίεργο φάκελο: περιέχει μία λίστα με ονόματα ατόμων – ανάμεσά τους γνωστές προσωπικότητες αλλά και το όνομα του πατέρα της. Σύντομα θα ανακαλύψει ότι η λίστα αυτή μπορεί να γίνει εισιτήριο θανάτου.
Έχοντας στο πλευρό της ένα μυστηριώδη άντρα, η Σάρα ξεκινά έναν ξέφρενο αγώνα δρόμου. Στόχος τους είναι να νικήσουν μια ανελέητη μυστική οργάνωση που προσπαθεί να αποκτήσει τη λίστα και να εμποδίσουν τη διαρροή ενός μυστικού που το Bατικανό κρατά κρυμμένο 30 περίπου χρόνια.

Coelho, Paulo. Βαλκυρίες /  Λιβάνη, 2010

 “Έχουμε την ευθύνη για όλα όσα συμβαίνουν σε τούτο τον κόσμο. Με τη δύναμη της αγάπης μας, της θέλησής μας, μπορούμε να αλλάξουμε το πεπρωμένο μας, καθώς και το πεπρωμένο πολλών ανθρώπων”.
Ο ήρωας των Βαλκυριών είναι ένας άνθρωπος που θέλει να αλλάξει τη ζωή του και να ακολουθήσει ένα όνειρο: να πάει στην έρημο Μοχάβη για να βρει το φύλακα άγγελό του και να γνωρίσει επιτέλους σε βάθος τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του. Ο Πάουλο ξέρει ότι η έρημος δεν είναι τόσο άνυδρη και άδεια όσο φαίνεται. Κρύβει την ευκαιρία για νέες, μαγευτικές συναντήσεις, όπως του έχει πει ο Δάσκαλός του, ο Ζ. Μακριά από το χάος του κόσμου ζουν ένας νεαρός Δάσκαλος της Παράδοσης και μια ομάδα πολεμιστριών, οι Βαλκυρίες, που διασχίζουν την έρημο καβάλα στ’ άλογά τους και θα βοηθήσουν τον Πάουλο να πετύχει το στόχο του.

Σε αυτό το μυθιστόρημα, που, όταν πρωτοεκδόθηκε ήταν πολύ μπροστά για την εποχή του και που ακόμα και σήμερα παραμένει επίκαιρο, ο Πάουλο Κοέλο γράφει με ειλικρίνεια για τη μάχη του με το φόβο και την ανασφάλεια. Περιγράφει συναισθήματα και γεγονότα από την ίδια του τη ζωή και δείχνει τη λεπτή απόσταση ανάμεσα στη μαγική παράδοση στην οποία ανήκει και στον άνθρωπο που πραγματικά είναι ο ίδιος.

[tags]Βέροια, Βιβλιοθήκη Βέροιας, Πορτογαλική λογοτεχνία, Βραβείο Νόμπελ [/tags]