Μαμά, μπαμπά, πότε θα παίξετε μαζί μου;

“Αργότερα, παιδί μου, ν’ απλώσω πρώτα τα ρούχα”, λέει η μαμά Ή “να συναρμολογήσω τη συσκευή”, λέει ο μπαμπάς. Προηγείται, βλέπετε η δουλειά… – η οποία, όμως, δεν τελειώνει ποτέ!… Κι από πάνω έρχεται η σκέψη: “Τι παιχνίδι να παίξω τώρα με το παιδί;…”

Σ’ αυτό το βιβλίο η Γκίζελα Βάλτερ μάς δείχνει πόσο άνετα μπορούν, γονείς και παιδιά, να κάνουν τη δουλειά παιχνίδι. Πόσο διασκεδαστικό μπορεί να είναι αυτό για όλους και πόση ικανοποίηση θα παίρνουν απ’ αυτή τη συμμετοχή τους τα παιδιά! Θα νιώθουν πως τα υπολογίζουμε, τα εμπιστευόμαστε, τα θεωρούμε ικανά να κάνουν δουλειές, κι αυτό θα τονώσει την αυτοπεποίθησή τους.

Μαμά, μπαμπά, πότε θα παίξετε μαζί μου; : να δουλεύουμε παίζοντας στην κουζίνα, στο καθιστικό, στα υπνοδωμάτια, στον κήπο, στα ψώνια και όπου αλλού / Γκίζελα Βάλτερ. – Αθήνα : Θυμάρι, 2009. – 127σ. : εικ. ; 25εκ.

Η Γκίζελα Βάλτερ είναι λέκτορας Κοινωνικής Παιδαγωγικής και επιμελήτρια παιδικών βιβλίων σε μεγάλο εκδοτικό οίκο της Γερμανίας. Διοργανώνει μετεκπαιδευτικά σεμινάρια και συγγράφει επιστημονικά βιβλία στον τομέα της Παιδαγωγικής. Στα νεανικά της χρόνια εργάστηκε ως κλόουν -γι’ αυτό γνωρίζει να μεταμορφώνει οποιαδήποτε κατάσταση σε παιχνίδι.
Μεγάλωσε σε οικογενειακό περιβάλλον με αγάπη για τις τέχνες και πέρασε την παιδική της ηλικία γεμάτη παιχνίδι. Ήταν η ονειροπόλα της οικογένειας. Έβρισκε συχνά το σχολείο βαρετό, γιατί δεν διέθετε ελεύθερο χώρο, ώστε να αναπτύξει τη δημιουργικότητα της. Αποφάσισε να γίνει εκπαιδευτικός, για να εφαρμόσει στην πράξη την πεποίθηση της, ότι: Μάθηση, Παιχνίδι και Φαντασία πάνε μαζί.
Κι αυτό συνεχίζει να κάνει. Μετατρέπει το καθήκον της καθημερινής δουλειάς σ’ ένα διασκεδαστικό παιχνίδι – τόσο στην προσωπική της ζωή, όσο και όταν συνεργάζεται με γονείς, παιδαγωγούς και παιδιά.

Ο Σαρλό αφηγήται

Ο Τσάρλι Τσάπλιν γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1889 από γονείς ηθοποιούς. Έζησε μια ζωή γεμάτη σκάνδαλα και συγκρούσεις που περιγράφει ανάγλυφα στην αυτοβιογραφία του. Το βιβλίο αυτό, best seller σε όλο τον κόσμο όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά, συνεχίζει να είναι και σήμερα μια από τις κορυφαίες αυτοβιογραφίες.

Ο Τσάρλι Τσάπλιν βοήθησε την τέχνη του κινηματογράφου να λάμψει. Ο βρετανός κωμικός ήταν μια ιδιοφυΐα. Μεσουράνησε στα χρόνια του βωβού σινεμά, όμως αυτό ήταν και η καλύτερη απόδειξη πως τα λόγια μερικές φορές είναι περιττά. Λιτός και απέριττος, περνούσε άμεσα το σχόλιο του στα κοινωνικο-πολιτικά ζητήματα της εποχής του. Παράλληλα, ήταν διορατικός και τολμούσε να προβλέψει το μέλλον. Αδικημένος από τους ομοτέχνους του και την Ακαδημία Κινηματογράφου των ΗΠΑ το βιβλίο αυτό είναι μια λεπτομερής αφήγηση της ζωής του.

Η αυτοβιογραφία μου / Τσάρλυ Τσάπλιν, Θεσσαλονίκη : Επίκεντρο, 2005, 573σ. : εικ. ; 24εκ.

Μπόμπυ Φίσερ: ρουά ματ στη ζωή

Του έδωσαν πολλούς χαρακτηρισμούς -αναξιόπιστος, θεατρίνος, παλιάτσος, ιδιοφυής, προσβλητικός, παρανοϊκός, κακιασμένος, ανώριμος-, αλλά στην πραγματικότητα υπήρξε κυρίως ένας μαέστρος της άρνησης, ένας αιωνίως ασυμβίβαστος.

Μπόμπι Φίσερ, η μεγαλύτερη σκακιστική ιδιοφυΐα όλων των εποχών

Γραμμένο σαν μυθιστόρημα, το πρωτότυπο αυτό βιβλίο περιγράφει με γλαφυρό τρόπο τη ζωή του Μπόμπι Φίσερ, κάνοντας στάση σε όλους τους μεγάλους σταθμούς της καριέρας του, με αποκορύφωμα την περίφημη αναμέτρησή του με τον Σπάσκι στο Ρέικιαβικ για τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή.

Συγχρόνως παρακολουθεί την ιστορική περίοδο κατά την οποία έδρασε ο γκραν μετρ, τοποθετώντας τον σε παράλληλη τροχιά με άλλες θρυλικές μορφές της τέχνης, όπως ο Τόμας Πίντσον, ο Μπομπ Ντίλαν και ο Μάιλς Ντέιβις.

Ένα συναρπαστικό βιβλίο για έναν ανεπανάληπτο καλλιτέχνη της σκακιέρας.

Βασιλιάς σε καταδίωξη : ο θρυλικός Μπόμπι Φίσερ / Βιτόριο Τζακοπίνι, Αθήνα : Κέδρος, 2011, 298σ. ; 21εκ.

Μουσειοπαιδαγωγική

Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται συνεχώς και στην Ελλάδα το ενδιαφέρον για θέματα που αφορούν τα μουσεία, με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται ένα ολοένα και διευρυνόμενο πεδίο συζήτησης για ζητήματα σχετικά με τη μουσειολογία, τη μουσειογραφία και τη μουσειοπαιδαγωγική. Η μελέτη αυτή στοχεύει στο να συμβάλει στο συγκεκριμένο πεδίο συζήτησης εστιάζοντας στη μουσειοπαιδαγωγική, χωρίς ωστόσο να παραγνωρίζει την αδιάρρηκτη σχέση αλληλεπίδρασης στην οποία αυτή βρίσκεται με τις άλλες δύο επιστημονικές κατευθύνσεις, της μουσειολογίας και της μουσειογραφίας. Για αυτόν τον σκοπό παρουσιάζονται τα στοιχεία που συνθέτουν τη φυσιογνωμία της μουσειοπαιδαγωγικής μέσα από τις εξελίξεις στον χώρο των μουσείων και την επίδραση φιλοσοφικών και παιδαγωγικών προσεγγίσεων. Στόχος είναι να αναδείξει τους τρόπους με τους οποίους οι θεωρητικές προσεγγίσεις μπορούν να εφαρμοστούν στην πράξη κατά τον σχεδιασμό εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Με βάση το παραπάνω σκεπτικό, η μελέτη περιγράφει την εμφάνιση και ανάπτυξη της ευρωπαϊκής μουσειοπαιδαγωγικής ως διαδικασίας μετάβασης από το μουσείο-ναό στο μουσείο-χώρο μάθησης και στη συνέχεια παρουσιάζει τις σύγχρονες τάσεις και θεωρίες που διαμορφώνουν νέες προοπτικές για τη λειτουργία του μουσείου ως χώρου εμπειριών, διά βίου μάθησης, ψυχαγωγίας, έμπνευσης και δημιουργίας. Περιγραφές πρακτικών εφαρμογών εξετάζουν συγκεκριμένα ζητήματα σχεδιασμού και υλοποίησης μουσειοπαιδαγωγικών δραστηριοτήτων στην προσπάθεια να διασυνδέσουν τη θεωρία με την πράξη.

Μουσειοπαιδαγωγική : από τη θεωρία στην πράξη / Νίκη Νικονάνου, Αθήνα : Πατάκης, 2010, 258σ. : εικ. ; 22εκ. 

Μια Ελλάδα που χάθηκε

Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ πρωτοσυνάντησε Σαρακατσάνους στο ταξίδι που έκανε πεζός από την Ολλανδία προς την Κωνσταντινούπολη. Το 1935 διέσχιζε τη Βουλγαρία, όταν είδε καλύβες όμοιες με κυψέλες, «στάνες φτιαγμένεςαπό χαμόκλαδα σκαρφάλωναν τις πράσινες πλαγιές και χιλιάδες πυκνόμαλλα μαύρα γίδια και πρόβατα έβοσκαν στο βροχερό τοπίο, ενώ τα βαριά μπρούντζινα κουδούνια τους γέμιζαν τον αέρα με το πολύφωνο και αρμονικό τους αλαλητό». Επέστρεψε στην περιοχή και περπάτησε την Ελλάδα απ΄ άκρου εις άκρον με την ιδιότητα του περιηγητή. Κράτησε σημειώσεις, διάβασε την Ιστορία του τόπου, βυθίστηκε στη μυθολογία, ανέτρεξε στην Ορθοδοξία, προκειμένου να καταλάβει τους ανθρώπους που κατοικούν. Ο τόμος Ρούμελη- Οδοιπορικό στη Βόρεια Ελλάδασυγκεντρώνει οκτώ περιηγητικά κείμενα, τα οποία εκδόθηκαν για πρώτη φορά πριν από 28 χρόνια, και κυκλοφορεί ξανά τώρα με ελάχιστες συμπληρώσεις. Οι εικόνες τα λένε όλα: ο Πάτρικ Λη Φέρμορ έζησε σε πολλές Ελλάδες. «Το χρονικό των ταξιδιών, που έγιναν εδώ και πολλά χρόνια και ξεκίνησαν όλα από ενδόμυχα προσωπικά κίνητρα, θα ήταν ένας απατηλός οδηγός. Ανετα πούλμαν έχουν αντικαταστήσει τώρα τα σαραβαλιασμένα επαρχιακά λεωφορεία, μεγάλοι δημόσιοι δρόμοι διασχίζουν την καρδιά μακρινών χωριών και πλήθος ξενοδοχεία έχουν ξεφυτρώσει. Μοναστήρια και αρχαίοι ναοί όπου, χθες σχεδόν, έφτανες μόνον ύστερα από μια ασυντρόφευτη κουραστική αναρρίχηση, είναι τώρα σύντομοι σταθμοί ενός εξαίρετα οργανωμένου και άκοπου μαζικού τουρισμού». Το πρώτο τμήμα του βιβλίου «Οι μαύροι αποδημητές» αναφέρεται στην τυχαία συνάντηση του συγγραφέα με έναν Σαρακατσάνο στη Αλεξανδρούπολη. Ουσιαστικά τον ακολούθησε προσπαθώντας να πιάσει κουβέντα μαζί του. Τα κατάφερε κερδίζοντας ταυτόχρονα μια πρόσκληση σε γάμο. Για κάτι τέτοια έκανε τα ταξίδια του, για εξαιρετικές περιπτώσεις. Ξεκινά για το δάσος, δύο ώρες απόσταση, για να βρεθεί μπροστά σε ανθρώπους τραχείς που του φέρνουν δέος. Ο γαμπρός γλεντάει με τους φίλους του, πίνει, χορεύει, κάνει αστεία, και η νύφη κάθεται σαν άγαλμα σε μια καλύβα. Ακίνητη, ανάμεσα στις φίλες της, όπως απαιτεί το έθιμο. Μπορεί να μείνει στην ίδια θέση για ημέρες, όπως θα μάθει αργότερα ο Πάτρικ Λη Φέρμορ, διαβάζοντας τις λαογραφικές έρευνες της Αγγελικής Χατζημιχάλη. Το κείμενο δεν είναι μια απλή αφήγηση όσων βλέπει εκείνη την ώρα. Αφομοιώνει και τις πληροφορίες από τη σχετική βιβλιογραφία.

Ο συγγραφέας δεν επιχειρεί να ομορφύνει τις αναμνήσεις του. Προσπαθεί να είναι ειλικρινής και συνεπής απέναντι στον δικό του πολιτισμό. Λέει λοιπόν ότι οι Σαρακατσάνες δεν επιτρέπεται να βγάλουν τα ρούχα τους. Δεν τα βγάζουν ούτε μπροστά στον σύζυγο. «Οι γυναίκες δεν γδύνονται ποτέ, κάθε ξεγύμνωμα είναι αμαρτία, και φαίνεται πως υπάρχει κάποια αλήθεια στις φήμες που κυκλοφορούν στα χωριά ότι ποτέ τους δεν πλένονται. Περιέργως δεν μυρίζουν καθόλου, ίσως εξαιτίας αυτής της φορεσιάς που τις περικλείει σαν κέλυφος σκληρυμένο από το χρόνο». Ο άνθρωπος που τα είπε όλα αυτά στον συγγραφέα είχε παραβρεθεί στον θάνατο μιας γριάς Σαρακατσάνας: «Δεν υπήρχε τρόπος να της βγάλουν τη χοντρή φορεσιά με τα γεωμετρικά σχέδια όπου ήταν κλεισμένη όπως σε κουκούλι, την έσκισαν λοιπόν με ένα μαχαίρι, και κείνοι που παράστεκαν έκαναν πίσω τρικλίζοντας, όπως οι θεατές στα εικονίσματα με την Ανάσταση του Λαζάρου». Αναφέρει επίσης ότι ποτέ ο σύζυγος δεν προσφωνεί τη γυναίκα του με το όνομά της και πρέπει να περάσουν αρκετά χρόνια, να γεννηθούν αρκετά παιδιά, για να ανταλλάξει το αντρόγυνο λίγες κουβέντες μπροστά σε άλλους.

Η δεύτερη στάση του Πάτρικ Λη Φέρμορ γίνεται στα Μετέωρα, στη Μονή Βαρλαάμ. Περιγράφει την ανάβαση μέσα σε ένα δίχτυ και συγκρίνει με τον παλαιότερο τρόπο: τον περασμένο αιώνα χρησιμοποιούσαν ένα σκοινί, ίσαμε το αντρίκειο μπράτσο. Κάποτε που ρώτησαν έναν παλαιό ηγούμενο κάθε πότε το αλλάζουν, εκείνος, όπως λένε, απάντησε: «Μόνο όταν κοπεί». Περιγράφει τις συζητήσεις γύρω από ένα λιτό τραπέζι, με μήλα, κατσικίσιο τυρί και φασολάδα. Η καλογερική είναι το κεντρικό θέμα και ο συγγραφέας δεν διστάζει να κάνει τις αξιολογήσεις του. «Ο μοναστικός βίος στην Ελλάδα, που, ιδίως στο Αγιον Ορος, ελάχιστα έχει αλλάξει από τους πρώτους αιώνες του Βυζαντίου, δεν ασκεί μεγάλη έλξη σε μια γενιά που έχει γοητευτεί από τα επιτεύγματα της βιομηχανικής Δύσης».

Ενα άλλο κεφάλαιο του βιβλίου αφορά τις διακρίσεις που έχει ο «Ελληνας» από τον «Ρωμιό». Με οργανωμένο τρόπο προσπαθεί να χωρίσει σε πακετάκια τις αρετές και τα ελαττώματα που έχουν οι κάτοικοι της χώρας. Δύο πίνακες γεμάτες αξιολογήσεις ή και προκαταλήψεις. Ακολουθεί ένα κείμενο για την Κρήτη, όπου ο Πάτρικ Λη Φέρμορ έζησε κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Οι αναμνήσεις του από τη φιλοξενία των ορεσίβιων αναμειγνύονται με προσωπική ανάλυση της κρητικής περηφάνιας. «Οι ελληνικές αρετές και τα ελαττώματα κάτω από πιο απότομα βουνά και πιο καυτό ήλιο φτάνουν στον παροξυσμό. Είναι η πιο ρωμαίικη περιοχή από όλες. Η τελευταία περιοχή που εγκατέλειψαν οι Τούρκοι. Υπό άλλη έννοια είναι η λιγότερο ρωμαίικη. Η Κρήτη έπεσε στα χέρια των Τούρκων δύο αιώνες αργότερα από την υπόλοιπη Βυζαντινή Αυτοκρατορία».

Στα άλλα τμήματα του βιβλίου ο Πάτρικ Λη Φέρμορ ψάχνει ένα ζευγάρι παπούτσια. Δεν είναι όποια κι όποια, είναι τα παντοφλάκια του Λόρδου Βύρωνα. Αναλαμβάνει να μεταφέρει το κουτί όπου φυλάσσονται στην Αγγλία. Θέλει να τα στείλει στη λαίδη Γουέντγουορθ ένας κάτοικος του Μεσολογγίου και ο συγγραφέας αναλαμβάνει χρέη διακομιστή. Η κάθε αναποδιά, η κάθε σύμπτωση, το κάθε μικρογεγονός αναδεικνύεται ως μια σημαντική σκηνή στα κείμενα του περιηγητή. Δεν αφήνει τίποτε ανεκμετάλλευτο, πόσω μάλλον η αφήγηση, η οποία αφορά ένα πρόσωπο που θαυμάζει.

Ο τόμος συμπληρώνεται με μία ακόμη διαδρομή με αφετηρία τη Ναύπακτο και ένα κείμενο όπου τόποι της Ελλάδας συσχετίζονται με ήχους: «Η Αρκαδία είναι το διπλό σουραύλι, η Αράχωβα το ντιντίνισμα από τις μπαγκέτες πάνω στις χορδές του σαντουριού». «Η Κρήτη είναι το ταίριασμα των στίχων πάνω στην τρίχορδη λύρα, ο αιφνίδιος κρότος της τουφεκιάς, ο ορυμαγδός της κατολίσθησης που εξαπέλυσε το πήδημα ενός αίγαγρου στα φαράγγια, το μουγκανητό του Μινώταυρου υπόκωφο μέσα στο Λαβύρινθο, το ριπίδι των παγωνόφτερων ανάμεσα στους αιματόχρωμους κίονες». (της Λ. Κέζα από το “Βήμα”)

Ρούμελη : ταξίδια στη Βόρεια Ελλάδα / Patrick Leigh Fermor, Αθήνα : Ωκεανίδα, 1991, 374σ. ; 21εκ.

Θεσσαλονίκη 1899

Καλημέρα σας και καλή εβδομάδα να έχουμε.

Στο γύρισμα του 20ού αιώνα ο πληθυσμός της Θεσσαλονίκης αντιμετώπισε την πρόκληση του εκσυγχρονισμού. Τα άτομα και οι κοινωνικές ομάδες δεν καλύπτονταν πλέον από την παραδοσιακή γνώση και εμπειρία. Η αυτοβιογραφία του γιατρού Μ. Γιοέλ, που δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στη μεγαλύτερη τοπική ισπανοεβραϊκή εφημερίδα “La Action” (“Η Δράση”) μεταξύ του Απριλίου και του Μαΐου 1938, είναι μια πρωτότυπη πηγή που συμπυκνώνει τις αλλαγές που έγιναν στον ιδιωτικό και τον δημόσιο βίο. Ο γιατρός Γιοέλ περιγράφει γλαφυρά και με εξαιρετικό χιούμορ τις παλινδρομήσεις που παρατηρούνται μεταξύ του σύγχρονου και του παραδοσιακού τρόπου ζωής στους τομείς της κοινωνικής και της εκπαιδευτικής πολιτικής, της εργασίας, της οικογένειας, της υγείας και ιδιαίτερα στην άσκηση της ιατρικής.

Ο συγγραφέας αφηγείται τα φοιτητικά του χρόνια στην Κωνσταντινούπολη και το Παρίσι, όπου είχε σπουδάσει προτού επιστρέψει στην πόλη του ως διπλωματούχος γυναικολόγος. Ήταν επομένως σε θέση να κάνει τη σύγκριση με τις παλαιότερες πρακτικές, αλλά και με τη Δύση και την Ανατολή. Η επιλογή του να γράψει την αυτοβιογραφία του στην τοπική ισπανοεβραϊκή γλώσσα αποκαλύπτει τα ενδιαφέροντα των συγχρόνων αναγνωστών της εφημερίδας του, τους κώδικες επικοινωνίας και παράλληλα μας επιτρέπει να παρακολουθήσουμε την εκσυγχρονιστική πορεία της εβραϊκής κοινωνίας της Θεσσαλονίκης.

Οι αναμνήσεις του γιατρού Μ. Γιοέλ : μία αυτοβιογραφική πηγή για την κοινωνική αλλαγή στη Θεσσαλονίκη στην αυγή του 20ού αιώνα / Μέϊρ Γιοέλ, Αθήνα : Πατάκης, 2012, 164σ. : εικ. ; 21εκ.